12_06.pdf

Mam nadzieję, że Czytelnicy EdW, oglądający podobno bardzo popularny w Polsce serial telewizyjny z moją skromną osobą w roli głównej, trochę

mnie znają. Znają też moje metody walki polegające na inteligentnym stosowaniu prostych środków technicznych. Znużony trwającą od lat walką z mię−

dzynarodową przestępczością postanowiłem wziąć udział w tym, co najważniejsze dla przyszłości świata: w szkoleniu młodych kadr. Zmieniłem także

miejsce zamieszkania: od tego miesiąca zamiast do fundacji Fenix ,wszystkie listy do mnie proszę kierować na adres Wydawnictwa AVT, który znajdzie−

cie w stopce redakcyjnej każdego numeru EdW. Mam tu skromne mieszkanko na strychu i biureczko, przy którym będę analizował Wasze pomysły i wy−

myślał nowe, niekonwencjonalne rozwiązania problemów technicznych.

Z góry dziękuję za nadesłane pomysły i zapowiadam, że najlepsze z nich będą nagradzane honorowym wyróżnieniem: jakim − to niespodzianka.

Podam Wam, moi Drodzy, przykład, oczywiście wzięty z życia. Problem: musimy wkręcić śrubkę w trudno dostępnym miejscu, np. głęboko wewnątrz

obudowy. Nie mamy specjalnego śrubokręta z chwytakiem do śrubek, a czas nagli. Rozwiązanie: Przyklejamy śrubkę do końca śrubokręta kawałkiem

plasteliny albo gumy do żucia i spokojnie wkręcamy śrubkę. Kawałek plasteliny, który zostanie na łebku śrubki umieszczonej gdzieś głęboko we wnętrzu

obudowy z pewnością nie będzie nikomu przeszkadzał. Właśnie tak udało mi się rozbroić bombę, która swoim wybuchem mogła zniszczyć połowę No−

wego Jorku.

Problem

Leży przed nami na stole stos rezystorów, których war−

tości nie znamy, a obok lśniący nowością miernik uniwersal−

ny z wieloma zakresami do pomiaru rezystancji. Musimy te−

raz zmierzyć oporność posiadanych rezystorów. Tylko jak

w wygodny sposób to zrobić? Nasz miernik ma dwie koń−

cówki pomiarowe zakończone ostrzami i należy się obawiać,

ze czeka nas kolejne “polowanie”, tym razem na rezystory.

Dociskać końcówek pomiarowych do rezystorów palcami

nie można, ponieważ przy większych wartościach rezystan−

cji wyniki pomiaru zostałyby sfałszowane przez bocznikującą

rezystor oporność naskórka. Wtedy, przed laty, kiedy musia−

łem unieszkodliwić wystrzeloną przez fanatyka, ukradzioną

z magazynów byłego ZSRR rakietę typu SS21, także musia−

łem wybrać jeden rezystor o wartości 1,854M ze stosu se−

tek innych.

Rozwiązanie

W handlu znajdują się specjalne gniazda służące do dołączania prze−

wodów kolumn głośnikowych do wzmacniaczy. Wyjąć lub włożyć w nie

przewody można jednym ruchem, ponieważ są to złącza zaciskowe. Je−

żeli możemy tak łatwo i szybko mocować w nich przewody, to czemu

nie zastosować ich jako “uchwytu pomiarowego” do badania rezysto−

rów, diod czy kondensatorów? Nie usłyszałem głosów sprzeciwu, a wy−

konane przeze mnie “coś”, bo układem elektronicznym ten gadget

z pewnością nie jest, widoczne jest na fotografii.

Do mocowania końcówek pomiarowych miernika idealne okazały się

złącza ARK2. Ponieważ miałem akurat do dyspozycji podwójne gniazdo

do kabli kolumn, wykonałem dwa “stanowiska pomiarowe”, przełączane

za pomocą przełącznika. Takie rozwiązanie bardzo ułatwia porównywania

wartości elementów, lub np. dobieranie dwóch identycznych.

MacGyver

Z OSTAŃ AGENTEM M AC G YVERA

Przed miesiącem otworzyliśmy nową rybrykę. Tę formę przyjął zapowiadany od kilku miesiący dział Tips & Tricks. Będziemy tu

zamieszczać krótkie notki, których autorami będziecie przede wszyskim Wy − Czytelnicy EdW. Każdy praktykujący elektronik ma w skarbnicy

swoich doświadczeń liczne “patenty” − pomysły i sposoby ułatwiające pracę. Najczęściej są to drobiazgi, ale właśnie drobiazgi czasami po−

trafią nam do reszty uprzykrzyć nasze umiłowane hobby. Nie będziemy w tym kąciku zajmować się rozbudowanymi układami elektroniczny−

mi ani rozważać skomplikowanych problemów teoretycznych. Ot, kilka zdań: problem i sposób jego rozwiązania. Co czym zastąpić, jak pora−

dzić sobie z zawsze uciążliwymi sprawami mechaniki i obudowania naszych układów? Jakie drobne usprawnienia zastosować przy

wykonywaniu i testowaniu urządzeń?

Przysyłajcie więc wszelkie informacje o stosowanych przez Was chwytach. Ale uwaga: niezbędnym warunkiem zamieszczenia notatki

jest nadesłanie swojego zdjęcia i kilku zdań o sobie (wiek, zawód, zainteresowania elektroniczne i te nie związane z elektroniką). Wasze

opisy będą publikowane w postaci zredagowanej przez samego MacGyvera.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

MacGyver

Problem 2

Problem 3

Mamy do wykonania np. zasilacz wypo−

sażony w radiator. Tuż przed końcem pracy

stwierdzamy, że zakupiony na wyprzedaży

radiator ma nierówną powierzchnię

i w miejscu przeznaczonym na tranzystor

znajdują się “wżery” po nierówno pracują−

cym frezie. Była niedziela wieczorem, nie

mogłem udać się na Wolumen po nowy ra−

diator, a układ musiał być gotowy na ponie−

działek rano.

Rozwiązanie

Na radiatorze w miejscu zamocowania

tranzystora został położony kawałek stopu

Wooda i całość został ogrzana w piekarniku

do temperatury ok. 120 o C. Stop stopił się,

wypełniając dokładnie wszystkie nierów−

ności. Przed ostygnięciem radiatora to

temperatury 97 o C, został do niego przykrę−

cony tranzystor i nadmiar stopu został spod

niego wyciśnięty. W efekcie otrzymano

idealne połączenie, o doskonałej przewod−

ności termicznej.

Wady rozwiązania:

Tak zmontowany element może praco−

wać tylko w temperaturze poniżej 97 o C,

chyba że nierówności w radiatorze były tak

ukształtowane, że stop Wooda nie wyciek−

nie spod tranzystora.

pier także źle przewodzi ciepło i że mój po−

mysł jest do kitu (nie KITU AVT, oczywiś−

cie). Ja jednak wiedziałem, co mówię i ura−

towałem urodę mojego kolegi. Kolejność

postępowania przyjęliśmy następującą:

1. Zaopatrzyliśmy się w kawałek

niezbyt grubej bibuły, a właściwie wyko−

rzystaliśmy serwetkę śniadaniową.

2. W ofercie handlowej AVT znajdu−

je się pasta silikonowa, doskonale przewo−

dząca ciepło i będąca znakomitym izolato−

rem.

3. Wysmarowaliśmy bibułę z obu

stron pastą i poszliśmy na kawę.

4. Po powrocie okazało się, że sili−

kon dokładnie nasycił bibułę, która stała się

prawie przezroczysta.

5. Położyliśmy bibułę na radiatorze,

a na niej końcówkę mocy i całość mocno

skręciliśmy śrubami. Część pasty silikono−

wej wyciekła spod końcówki i została usu−

nięta razem z obciętym ostrym nożem nad−

miarem bibuły.

6. Całość poddaliśmy próbie wytrzy−

małości izolacji stosując napięcie 220VAC.

Trzymało!

ną przez morderolaser zainstalowany przez

jednego z szefów mafii kolumbijskiej.

Schemat instalacji trójprzewodowej i moje−

go pomysłu, polegającego na zastosowa−

niu diody włączanej w szereg z żarówkami

żyrandola, widoczny na rysunku 1 nie wy−

maga chyba komentarza. Muszę jedynie

dodać, że w taki prosty sposób możemy

także zmniejszać o połowę moc innych

urządzeń, pod warunkiem że nie zawierają

indukcyjności. Zastosowanie takiego ukła−

du do sterowania odbiornikami prądu taki−

mi jak układy z transformatorami, indukcyj−

ne silniki elektryczne, czy wentylatory da−

łoby straszliwe rezultaty i zakończyłoby się

zniszczeniem dołączonych do takiego re−

gulatora urządzeń.

Dlaczego tak by się stało, odpowiedźcie

sobie sami, moi Drodzy!

Jeszcze jedna uwaga: dioda zastosowa−

na w regulatorze musi być odpowiednio

dobrana do mocy pobieranej przez odbior−

nik. Do zwyczajnej żarówki 100W wystar−

czy dioda 1A/400V. I tu pojawia się kolejne

pytanie: przecież napięcie w sieci wynosi

220VAC, dlaczego więc musimy stosować

diodę na 400V, a nie na 300V? I w tym wy−

padku odpowiedź na to pytanie pozosta−

wiam Czytelnikom.

Problem 4

Odwiedziłem niedawno mojego kolegę,

jednego z redaktorów EdW, który opraco−

wuje ostatnio dla Was rewelacyjną kon−

strukcję wzmacniacza dużej mocy. Zasta−

łem go w momencie, kiedy właśnie wyry−

wał sobie resztki włosów z głowy. Kiedy

zapytałem go o przyczynę takiej rozpaczy,

odparł że nie ma żadnej podkładki izolacyj−

nej, która pasowałaby do końcówki mocy

typu TDA1514. Podkładki pod typowe obu−

dowy tranzystorów mocy zdobyć łatwo, ale

podkładek pod końcówki wzmacniaczy

m.cz. nie znaleźliśmy w żadnej ofercie.

Tymczasem producenci układu TDA1514

z iście szatańską złośliwością połączyli obu−

dowę tego elementu z minusem zasilania,

a radiator będący istotnym elementem

obudowy wzmacniacza musi być połączo−

ny z masą (wzmacniacz ma zasilanie sy−

metryczne).

Rozwiązanie

Na szczęście przypomniałem sobie, jak

kiedyś poradziłem sobie z zaizolowaniem

przewodów będących pod napięciem

300000V, którymi chciałem doprowadzić

prąd zasilający skanerorozpruwacz izotro−

meryczno liftingowy. Przecież zwyczajny

papier jest całkiem niezłym izolatorem! Kie−

dy powiedziałem o tym mojemu przyjacie−

lowi, ten wyrwał sobie z głowy kolejną kęp−

kę włosów i z jękiem odpowiedział, że pa−

Problem 5

Moja dobra znajoma, agentka ... wywia−

du kupiła sobie ostatnio piękny, wyprodu−

kowany dobrze przed II wojną żyrandol. Po−

nieważ żyrandol ten przystosowany był do

włączania dwóch grup żarówek (ongiś, kie−

dy to nie znano elektronicznych ściemnia−

czy, tak rozwiązywano sprawę regulacji siły

światła) zakupiła także odpowiedni włącz−

nik i poprosiła mnie o zainstalowanie całoś−

ci w jej domu. Po miłej kolacji spędzonej

w towarzystwie mojej przyjaciółki przystą−

piłem do pracy. I tu okazało się, że instala−

cja elektryczna pomiędzy puszką włącznika

i żyrandolem jest dwuprzewodowa i abso−

lutnie nie nadaje się do wykorzystania. Mo−

je znajoma nawet nie chciała słyszeć o pru−

ciu ścian i zakładaniu nowych przewodów,

ani o wymianie staroświeckiego, eleganc−

kiego przełącznika na nowoczesny ściem−

niacz.

Rozwiązanie

Na szczęście przypomniałem sobie,

w jaki sposób poradziłem sobie w trudnej

sytuacji, kiedy to musiałem w prosty spo−

sób dwukrotnie zmniejszyć moc wydziela−

Problem 6

Znalazłem się kiedyś w paskudnej sytu−

acji. Uwięziony w podziemiach starego po−

niemieckiego zamku Wolfenstein musia−

łem przekazać informację do naszej centra−

li w ... Odnalazłem stare przewody telefo−

niczne, o których wiedziałem, że prowadzą

wprost do gabinetu mojego szefa i połą−

czone są tam z modemem, ale nie miałem

odpowiedniego nadajnika. Zwieranie i roz−

wieranie przewodów za pomocą jedynego

włącznika, jaki miałem do dyspozycji, nic by

nie dało, ponieważ w ten sposób przekazy−

wana informacja pełna byłaby przekłamań

wnoszonych przez wielokrotne odbicia sty−

ków. Przełącznik, który miałem pod ręką

był bardzo nędznej jakości, tak więc po−

wszechnie stosowane i pokazane na rys.

2 układy z pewnością nie zdałyby egzami−

nu. Pierwszy z nich wymaga zastosowania

przełącznika 3 stykowego, a drugi jest sku−

teczny tylko przy współpracy z włącznikami

niezłej jakości.

Rozwiązanie

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Zastosowanie takiego ukła−

du do sterowania odbiornikami prądu taki−

Zastosowanie takiego ukła−

du do sterowania odbiornikami prądu taki−

mi jak układy z transformatorami, indukcyj−

ne silniki elektryczne, czy wentylatory da−

łoby straszliwe rezultaty i zakończyłoby się

zniszczeniem dołączonych do takiego re−

gulatora urządzeń.

Na szczęście, poza Swiss Army Knife

mam zawsze w kieszeniach kilka drobiaz−

gów, w tym podstawowe elementy elekt−

roniczne. Rozmyślania w ponurym lochu

Wolfenstein zaowocowały opracowaniem

dwóch bardzo prostych i absolutnie sku−

tecznych układów przeciwdziałających

skutkom odbijania styków. Pierwszy z nich

to domowej roboty transoptor wykonany

z użyciem żarówki i fototranzystora. Wyko−

rzystujemy tu fakt, że duża bezwładność

włókna żarówki nie pozwala na przeniesie−

nie krótkich impulsów generowanych

przez drgające styki. Rozwiązanie to ma

jednak dwie wady: żarówki, nawet zasilane

napięciem o połowę mniejszym od nomi−

nalnego “lubią” się przepalać. Drugą wadą

jest znaczny pobór prądu przez żarówkę.

Dlatego też powstał drugi układ, wykorzys−

tujący diodę LED i fotorezystor. Tym razem

korzystamy z dużej bezwładności więk−

szości fotorezystorów, które podobnie jak

żarówki nie są w stanie przenosić impul−

sów o dużej częstotliwości.

Obydwa transoptory działają znakomi−

cie, pamiętajmy jednak, aby umieścić je

w obudowie nie przepuszczającej światła.

Może to być np. kawałek rurki z czarnego

polistyrenu. Wszystkie otwory należy za−

kleić i całość dla pewności pomalować

czarną farbą.

Problem 8

Problem, który teraz chciałbym poru−

szyć ma bardziej ogólny charakter. Nie lubi−

my tej mechaniki, oj nie lubimy! Z przerób−

kami obudów z tworzywa sztucznego jakoś

jeszcze można sobie poradzić, ale obudo−

wy metalowe to istny koszmar. A w prawie

każdej z nich trzeba wyciąć jakiś otwór,

choćby pod wyświetlacze. Domyślam się,

że najczęściej posługujecie się najbardziej

znaną, ale i najbardziej bezsensowną meto−

dą: wiercicie szeregi otworków, następnie

jakoś łączycie je ze sobą, a na końcu nastę−

puje mozolne wyrównywanie otworu pilni−

kiem. Wszystko to zajmuje bardzo dużo

czasu i sił, a uzyskany efekt nie zawsze jest

dobry. Tymczasem otwór o całkowicie do−

wolnym kształcie w metalowej płycie czo−

łowej można wykonać w ciągu dosłownie

paru minut!

Rozwiązanie

Chciałbym przypomnieć Wam niezwyk−

le użyteczne narzędzie, które jak mi się wy−

daje zostało nieco zapomniane. Jest to

podstawowe narzędzie modelarzy lotni−

czych, a ponieważ przez całe dzieciństwo

zajmowałem się tym ciekawym hobby,

miałem wiele okazji, aby nauczyć się nim

posługiwać i ocenić jego wartość. Narzę−

dziem tym jest piłka włośnicowa, zwana

także niekiedy z niemiecka laubzegą. Jest

to narzędzie, które bezwzględnie powinno

znaleźć się w pracowni każdego elektroni−

ka, który chce elegancko wykańczać obu−

dowy swoich urządzeń. Jak taka piłka wy−

gląda i jak się nią posługiwać widać wyraź−

nie na fotografii. Podam więc jedynie pod−

stawowe zasady:

1. Wycinanie otworu rozpoczynamy

od wywiercenia jednego otworu o małej

średnicy, blisko jego krawędzi.

2. Odkręcamy jedną ze śrub mocu−

jących brzeszczot do ramki i przewlekamy

go przez wykonany otwór.

3. Przykręcamy piłeczkę z powro−

tem, dość mocno, lecz z wyczuciem ją na−

pinając. Przy zakładaniu piłki należy zwrócić

uwagę aby jej ząbki były skierowane w dół.

4. Podczas wycinania otworu piłkę

nego: do natychmiastowego wyrzucenia

ich na śmietnik!

Mam nadzieję że nasza współpraca uło−

ży się znakomicie i uda mi się pomóc

w wychowaniu nowego pokolenia ludzi,

którzy z pomocą techniki i logicznego myś−

lenia potrafią poradzić sobie w każdej sytu−

acji.

Wasz MacGyver

Problem 7

Pewnego razu mój przenośny komputer

uległ uszkodzeniu: padł jeden z układów

scalonych. Posiadałem oczywiście układ

zapasowy, ale po otwarciu komputera oka−

zało się, że uszkodzona płytka wykonana

jest w technice SMD i wylutowanie uszko−

dzonego układu bez specjalnych, drogich

narzędzi jest praktycznie niemożliwe.

Rozwiązanie

Na szczęście dysponowałem kawałkiem

drucika o średnicy ok. O,3mm, który okazał

się jedynym narzędziem (poza lutownicą)

potrzebnym do przeprowadzenia tej pozor−

nie niemożliwej operacji. Na rysunku widać

wyraźnie, jak należy postępować, aby błys−

kawicznie wylutować układ SMD bez

uszkadzania płytki i samego układu.

Kolejność działania jest następująca:

1. Drucik (najlepiej izolowany ema−

lią) przewlekamy pod jednym rzędem nó−

żek kostki.

2. Jeden koniec drucika

“zakotwiczamy” przylutowając go jakiegoś

punktu lutowniczego.

3. Drugi koniec drutu zaginamy pod

niej więcej prostym kątem i podgrzewając

lutownicą pierwszą nóżkę naciągamy (z

wyczuciem) drucik. W momencie stopienie

cyny drucik przejdzie pod nóżką, unosząc ją

do góry i oddzielając od ścieżki.

4. Identyczne czynności powtarza−

my dla pozostałych nóżek w rzędzie, a po

odłączeniu ostatniej od punktu lutownicze−

go zabieramy się za ich następny rząd.

Efektem naszej kilkuminutowej pracy

jest uratowanie zarówno układu scalonego

jak i płytki!

Podczas wycinania otworu piłkę

należy utrzymywać pod kątem prostym do

obrabianego materiału.

5. Piłką należy bardzo lekko docis−

kać do ciętej blachy.

6. Podczas cięcia blachy stalowej

możemy ułatwić sobie pracę i przedłużyć

żywot piłki przez zwilżanie blachy oliwą, na−

tomiast aluminium zwilżamy denaturatem.

Obróbka termoplastycznych tworzyw

sztucznych jest bardzo trudna, ponieważ

piłeczka “zatapia” się w obrabianym two−

rzywie. Ale i tym razem możemy sobie po−

móc polewając powierzchnię tworzywa

wodą (potrzebna druga osoba).

A teraz najważniejsze: do obróbki

do obróbki

wszelkich materiałów używajmy jedynie

do obróbki

wszelkich materiałów używajmy jedynie

piłek do metalu najwyższej jakości.

piłek do metalu najwyższej jakości. Pole−

cam Wam piłki szwedzkiej (produkowane

są także w Niemczech) firmy SANDVIK,

których sam używam od wielu lat. Nato−

miast piłeczki oferowane przez przemysł

krajowy i rzemiosło nadają się tylko do jed−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/96

Podczas wycinania otworu piłkę

należy utrzymywać pod kątem prostym do

obrabianego materiału.

wszelkich materiałów używajmy jedynie

piłek do metalu najwyższej jakości.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: