slownik pojec - makroekonomia (dr Zdzisław Markuszewski ).docx

Amortyzacja — strata wartości początkowej aktywów fizycznych z powodu zużycia ekonomicznego lub moralnego.
Autarkia gospodarcza — pogląd o samowystarczalności poszczególnych gospodarek.
Bank centralny — instytucja publiczna lub prawie publiczna z uprawnieniami do emitowania banknotów i innych zobowiązań uznawanych jako prawne środki płatnicze.
Baza monetarna — ilość pieniądza w dyspozycji ludzi oraz rezerwa bankowa.
Bezrobocie frykcyjne —bezrobocie wynikające z indywidualnych zmian pracy lub wchodzenia na rynki pracy.
Bezrobocie strukturalne — bezrobocie powstające jako wynik złego kojarzeń i a popytu i podaży pracy.
Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu — z powodu braku odpowiednich dochodów występuje spadek popytu na towary i usługi. Producenci ograniczają podaż, co w konsekwencji powoduje zwolnienia z pracy.
Bimetalizm — równolegle występujące monety bite z różnych kruszców.
Czysty postęp techniczny — ma miejsce wówczas, gdy przy stałości czynnika pracy zmienia się współczynnik kapitału (rośnie), a jednocześnie zwiększa się wielkość produkcji.
Deficyt budżetowy — nadwyżka wydatków nad przychodami budżetowymi państwa.
Denominacja pieniądza — podzielenie nominalne waluty przez np. 10, 100, czy 1000.
Deprecjacja pieniądza — rynkowe obniżenie wartości waluty.
Dewaluacja pieniądza — decyzja władz monetarnych o obniżeniu wartości waluty w stosunku do innej waluty.
Dług publiczny — zadłużenie państwa u obywateli oraz poza gospodarką danego kraju.
Dobra finalne — wszystkie dobra i usługi przeznaczone do realizacji (sprzedaży).
Dobra pośrednie — dobra przeznaczone do dalszego przetwarzania w procesie produkcji.
Eksport netto — różnica między strumieniami wwiezionych zagranicznych dóbr i usług a wywiezionych za granicę dóbr i usług krajowych.
Funkcja podaży pieniądza — oferowanie łącznej ilości pieniądza w określonym czasie i po odpowiedniej cenie.
Funkcja popytu na pieniądz — pieniądz jest towarem, a zatem podlega tym samym, prawom jak towar na rynku. Jest to wielkość zapotrzebowania na pieniądz.
Gospodarka otwarta — są to takie gospodarki, w których występuje wymiana towarów i usług w skali międzynarodowej.
Indeksacja - zastrzeżenie wobec płac, na mocy którego wartości nominalne są dostosowywane do realnej wartości
Inflacja - wzrost cen w czasie
Inflacja kosztowa — inflacja „pchana" przez koszty. Rosnące koszty powodują wzrost cen przy założeniu osiągania tych samych poziomów zysku.
Inflacja popytowa— wzrasta popyt na towary i usługi a producenci nie są w stanie w szybkim czasie powiększyć sprzedaży. Następuje równoważenie popytu z podażą przy wyższej cenie.
Inwestycje —jest to część rozporządzalnych dochodów nie przeznaczona na konsumpcję.
Inwestycje brutto —jest to suma inwestycji odtworzeniowych i inwestycji netto.
Inwestycje netto — stanowią przyrost zasobu kapitału.
Inwestycje odtworzeniowe — są to inwestycje, które uwzględniają zużyte zasoby kapitału.
Kapitałochłonność — ile trzeba zainwestować środków, aby dochód przyrósł o jedną jednostkę.
Kapitałochłonność krańcowa (przyrostowa) — relacja przyrostu inwestycji do przyrostu dochodu KK=∆I∆Y.
Kapitałochłonność przeciętna — udział zasobu kapitału w dochodzie.
Konsumpcja — ta część dochodów, która jest przeznaczana na dobra i usługi służące zaspokojeniu potrzeb.
Konsumpcja autonomiczna — określony poziom konsumpcji, który jest realizowany wówczas, gdy dochody równają się zero.
Koszty społeczne wzrostu — wszelkie koszty wymierne i niewymierne, które trzeba ponieść, aby wytworzyć określony poziom dochodu.
Korzyści społeczne wzrostu— wszelkie niewymierne i wymierne korzyści wynikające z określonego poziomu dochodu.
Krańcowa skłonność do importu — współczynnik dodatkowego importu do dodatkowego dochodu im'=∆IM∆Y
Krańcowa skłonność do konsumpcji i inwestycji — jaka część dodatkowego dochodu przeznaczona zostanie na dodatkową konsumpcję i dodatkowe inwestycje c'=∆C∆Y oraz  i'=∆I∆Y .
Krzywa Phillipsa — stwierdzona empiryczna zależność wiążąca stopę inflacji i stopę bezrobocia.
Kurs walutowy — współczynnik wymiany waluty jednego kraju na walutę innego kraju.
Linia 45° — dzieli płaszczyznę zawartą między układem współrzędnych na połowę.
Mieszany postęp techniczny — występowanie jednocześnie postępu substytucyjnego i postępu czystego.
Mnożnik kreacji pieniądza — wielkość zmiany w ilości pieniądza wywołana zmianą bazy monetarnej o jedną jednostkę.
Monometalizm — bicie monety tylko z jednego rodzaju kruszcu, np. ze złota.
Nachylenie funkcji konsumpcji — kąt zawarty między osią odciętych a funkcją konsumpcji. Nachylenie Zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji.
Nadwyżka budżetowa — Nadwyżka przychodów nad wydatkami budżetowymi państwa.
Nominalny PNB — produkt narodowy brutto liczony w cenach bieżących.
Obroty niepieniężne — wymiana towaru za towar, tzw. barter.
Pieniądz towarowy — na pewnym etapie rozwoju społecznego pieniądz występował pod postacią towarów np. muszelki, sól, bydło.
Pieniądz wartościowy — to pewna postać pieniądza, charakteryzująca się tym, że pieniądz posiadał taką samą wartość jaką nominalnie reprezentował.
Płaca nominalna — wynagrodzenie za pracę w określonej wysokości.
Płaca realna — stosunek płacy nominalnej do wskaźnika wzrostu cen dóbr i usług.
Polityka fiskalna — obejmuje łącznie wszystkie podatki i wydatki państwa.
Polityka stabilizacyjna — polityka dążąca do utrwalenia poziomu zagregowanego dochodu i wydatków, jak również opanowania inflacji i bezrobocia.
Produkcja globalna — całkowita produkcja wytworzona w określonym czasie przez podmiot gospodarczy.
Produkt globalny —jest to suma produkcji globalnej, pochodząca ze wszystkich podmiotów gospodarczych wchodzących w skład całej gospodarki.
Produkt krajowy brutto PBK — suma całkowitej produkcji w określonym czasie, liczona wielkością wartości dodanej wytworzonej w kraju przez czynniki wytwórcze niezależnie od tego, czy są własnością obywateli kraju czy cudzoziemców.
Produkt narodowy brutto PNB — jest to miara działalności wytwórczej kraju z uwzględnieniem transferu netto środków spoza systemu gospodarczego.
Przeciętna skłonność do inwestycji — określona skłonność do przeznaczania części dochodów na inwestycje i=IY., czyli udział inwestycji w dochodzie
Przeciętna skłonność do konsumpcji — określona skłonność przeznaczania części dochodów na konsumpcję c=CY, czyli udział konsumpcji w dochodzie.
Przeciętna skłonność do oszczędzania — określona skłonność przeznaczania części dochodów na oszczędności s=SY, czyli udział oszczędności w dochodzie.
Punkt równowagi dochodu i konsumpcji — jest to punkt przecięcia funkcji konsumpcji z linią 45°.
Realny PNB — produkt narodowy brutto liczony z uwzględnieniem zmian (spadku lub wzrostu) cen.
Rewaloryzacja pieniądza — decyzja władz monetarnych o podniesieniu wartości waluty w stosunku do innej waluty.
Rezerwa bankowa — gotówka lub depozyty utrzymywane przez banki komercyjne w banku centralnym wymagane do pokrycia natychmiastowych żądań depozytariuszy.
Spirala cen i płac — podnoszenie płac powoduje wzrost kosztów produkcji. Rosnące koszty produkcji przy zachowaniu takiego samego poziomu zysku zmuszają producentów do podnoszenia cen. Rosnące ceny powodują nacisk na wzrost płac itd.
Stagflacja —jednoczesne zwiększanie się stopy inflacji i stopy bezrobocia.
Stopień aktywności zawodowej — ogólna liczba pracujących w stosunku do zasobów siły roboczej.
Stopa bezrobocia — relacja liczby bezrobotnych do liczby aktywnych zawodowo.
Stopa rezerw bankowych — relacja udziału rezerwy bankowej w stosunku do wszystkich wkładów.
Substytucyjny postęp techniczny — występuje zastępowanie się czynników produkcji, np. pracy i kapitału przy tym samym poziomie produkcji.
System monetarno-sztabowy — wymienialność pieniądza na złoto; dokonywane było od pewnego poziomu posiadania pieniędzy. Jedna sztabka złota odpowiadała określonej ilości pieniądza. Ograniczało to tzw. każdą wymienialność.
System MPS liczenia PKB — do dochodu narodowego wlicza się tylko dobra i usługi o charakterze materialnym.
System pieniężny — na system pieniężny składa się: rodzaj kruszcu, nazwa i skala pieniądza oraz występujący sposób emisji.
System rozliczeń clearingowych — rozliczenia sald bilansu handlowego między współpracującymi krajami.
System SNA liczenia PKB —jest to liczenie PKB według zasady: produkcja dóbr i usług materialnych oraz usługi o charakterze niematerialnym.
Szybkość obiegu pieniądza — ile razy w danym czasie pieniądz jest przedmiotem transakcji kupna i sprzedaży.
Stopa inflacji – tempo wzrostu średniego poziomu cen
Tempo maksymalne — to takie tempo wzrostu dochodu, które przy  danych środkach jest maksymalne do zrealizowania.
Tempo minimalne — tempo wzrostu dochodu odpowiadające 2-2,5% stopie, zapewniające minimalne podnoszenie się poziomu dochodu „per capita".
Tempo optymalne — jest to punkt przecięcia się kosztów i korzyści społecznych wzrostu i  dpowiadający jemu określony poziom tempa wzrostu dochodu. Korzyści równają się kosztom.
Tempo rzeczywiste — empirycznie potwierdzony określony wzrost dochodu narodowego.
Teoria kosztów komparatywnych — teoria porównywania poziomu kosztów wytwarzania produktu w różnych krajach.
TERMS OF TRADE - relacje tempa zmian cen w eksporcie do tempa zmian cen w imporcie
ToT=∆PePe∆PiPi
Wartość dodana —jest to przyrost wartości rynkowej produktu na poszczególnych etapach wytwarzania, czyli przychód ze sprzedaży minus wszystkie poniesione nakłady.
Wymienialność walut — zewnętrzna — swobodna wymiana jednej waluty na inną w każdym miejscu, wewnętrzna — wymiana waluty na inną, tylko w gospodarce danego kraju.
Zasoby siły roboczej — ogólna liczba ludzi zdolnych do pracy, tj. będących w odpowiednim wieku, tzw. wieku produkcyjnym

1