streczszcenia.doc

o        nie można zrozumieć żadnej cechy kulturowej, jeżeli wyrwie się ją z jej ogólnego kontekstu.

o        . Musimy pojmować jednostkę jako żyjącą w swej kulturze, kulturę zaś jako przeżywaną przez jedno­stkę.

Nauka o zwyczajach

Antropologia to nauka o ludziach żyjących w społeczeń­stwie. Koncentruje ona swą uwagę na tych cechach fizycz­nych i

technikach wytwórczych, na tych konwencjach i war­tościach, które odróżniają daną społeczność od wszystkich innych,

posiadających różne od niej tradycje.

Antropolog interesuje się zachowaniem ludzkim, ale nie takim, jakie ukształtowała nasza tradycja, lecz ukształtowanym

przez wszelką tradycję. Interesuje się on szeroką gamą zwyczajów, które znaleźć można w róż­nych kulturach,

a jego zadaniem jest zrozumienie, jak kultury te zmieniają się i różnicują, w jak różnorodnych formach wyrażają się

oraz w jaki sposób zwyczaje danego ludu funkcjonują w życiu poszczególnych, składających się nań jednostek.

Tradycyjny zwyczaj rozpatrywany w perspektywie całego świata stanowi masę aktów zachowania bardziej

zadziwiających od tego, co pojedyncza osoba może kiedykol­wiek wyprodukować w indywidualnym działaniu, jakkolwiek

byłoby ono dziwaczne. Ale to jest raczej banalny aspekt sprawy. Faktem o pierwszorzędnym znaczeniu jest przemoż­na

rola, jaką zwyczaj odgrywa w doświadczeniu i przekona­niach, oraz ogromna różnorodność jego przejawów.

o        Żaden człowiek nie patrzy nigdy na świat absolutnie czystym wzrokiem. Odbiera go za pośrednictwem okreś­lonego zespołu zwyczajów, instytucji i sposobów myślenia.

o        Historia życia każdej jedno­stki jest przede wszystkim procesem przystosowania się do wzorów i zasad przekazanych przez tradycję społeczności, w której żyje. Zwyczaje społeczeństwa kształtują doświad­czenia i zachowania jednostki od chwili narodzin.

o        Można wykazać, że na całym świecie od początku jego dziejów istniały ludy, które były w stanie przyjąć kulturę ludów innej krwi. Biologiczna struktura człowieka nie utrudnia tego w najmniejszym stopniu. Budowa nie zobo­wiązuje go ściśle do jakiejś szczególnej odmiany zachowania.

Dziedzictwo kulturowe człowieka - niezależnie od tego, czy uznamy to za dobre, czy złe - nie jest przekazywane biologicznie.

o        Tym, co rzeczywiście wiąże ludzi ze sobą, jest typ ich kultury - wspólne idee i sposób życia.

o        animizm i egzogamiczne ograniczenia małżeńskie.-uniwersalne cechy kultury, wierzen

Różnorodność kultur

„Na początku - powiedział - Bóg dał każdemu ludowi po glinianym kubku, aby pił z niego wodę życia"

.„Wszyscy zanurzali kubki w wodzie - mówił dalej - ale kubki byty różne. Nasz kubek rozbił się. Naszego kubka już nie ma".

o        Z życiem kultury jest tak jak z językiem - selekcja jest koniecznością zasadniczą.

o        Istnieją zawsze dwa możliwe aspekty tego, co święte: może być ono źródłem niebezpieczeństwa lub też źródłem błogosławieństwa.

Istotą rzeczy jest raczej to, że na każdym poziomie prostej czy złożonej kultury istnieje wiele

możliwych in­stytucji i motywów ludzkich, a mądrość polega na zwięk­szaniu tolerancji wobec ich rozbieżności.

Nikt nie może w pełni uczestniczyć w jakiejś kulturze, jeśli nie został w niej wychowany i nie żyt zgodnie z jej zasadami,

ale należy uznać, że inne kultury mają to samo znaczenie dla swych uczestników, jakie nasza własna ma dla nas.

Różnorodność kultury wynika nie tylko z łatwości, z jaką społeczeństwa opracowują lub odrzucają możliwe

aspekty egzystencji. W jeszcze większym stopniu zawdzięczamy ją skomplikowanemu splotowi cech kulturowych.

Ostateczna forma każdej instytucji tradycyjnej, jak przed chwilą powie­dzieliśmy, wykracza daleko poza początkowy impuls

ludzki. Ta ostateczna forma zależy w dużej mierze od sposobu, w jaki dana cecha zmieszała się z innymi,

pochodzącymi z odmiennych dziedzin doświadczenia.

Integracja kultury

o        Przykładów różnorodności kultur jest nieskończenie wiele. Niektóre społeczeństwa mogą niemal zupełnie ignorować pewną dziedzinę ludzkiego zachowania, a nawet nieraz wcale jej sobie nie uzmysławiać. Ale kultura może także ogarniać całe zorganizowane zachowanie danego społeczeństwa, tak że najróżniejsze sytuacje mogą być traktowane tylko z tego jednego punktu widzenia. Cechy, które nie mają ze sobą żadnego wewnętrznego związku i są od siebie historycznie niezależne, łączą się i nie dadzą się rozdzielić, o ile istnieje sposobność do zachowania nie mającego odpowiednika w rejonach, w których nie dokonuje się tych identyfikacji. Naturalnym następstwem tego jest fakt, że niezależnie od aspektu zachowania jego reguły sięgają w różnych kulturach od bieguna pozytywnego do negatywnego.

Znaczenia zachowania kulturowego nie wyczerpuje ani jasne zdanie sobie sprawy z jego lokalnego charakteru, ani to, że jest wytworem ludzkim i czymś niesłychanie zmiennym. Prowadzi ono także do integracji. Kultura, podobnie jak jednostka, jest mniej więcej spójnym wzorem myślenia i działania. W obrębie każdej kultury pojawiają się charaktery­styczne cele, nie będące celami społeczeństw innego typu. Posłuszny tym celom, każdy lud konsoliduje swe doświadcze­nia, i proporcjonalnie do siły tych tendencji heterogeniczne elementy zachowania przybierają kształt coraz bardziej z nimi zgodny. W dobrze zintegrowanej kulturze nawet najgorzej dobrane akty stają się charakterystyczne dla swych szczegól­nych celów, często poprzez najbardziej nieprawdopodobne metamorfozy. Formę, jaką przybierają te akty, możemy zrozumieć tylko przez poznanie zasadniczych emocjonalnych i intelektualnych sprężyn danego społeczeństwa.

o        Całość, jak stwier­dza się w wielu dziedzinach współczesnej nauki, nie jest jedynie sumą wszystkich jej części, lecz rezultatem niepo­wtarzalnego układu i wzajemnych powiązań elementów, tworzących nową jednostkę.

Na ogół właśnie tę ostatnią interpretację historii iden­tyfikuje się z Untergang des Abendlandes, ale o wiele cenniejszą i oryginalniejszą analizą Spenglera jest jego analiza przeciwstawnych konfiguracji w cywilizacji zachod­niej. Wyróżnia on dwie wielkie koncepcje losu: apollińską świata klasycznego i faustowską świata nowoczesnego. Człowiek apolliński pojmował swą duszę „jako kosmos uporządkowany w zespól doskonałych części". W jego wszechświecie nie było miejsca dla woli, a konflikt byt złem, które jego filozofia potępiała.  Obca była mu idea wewnętrz­nego rozwoju osobowości, a życie swoje rozpatrywał w cieniu katastrofy zawsze brutalnie zagrażającej z zewnątrz. Jego tragicznym finałem było nieusprawiedliwione zniszczenie miłego obrazu normalnej egzystencji. To samo mogło się przytrafić innej jednostce w ten sam sposób i z tymi samymi skutkami.

Wizerunek własny człowieka faustowskiego to sita nie­ustannie zwalczająca przeszkody. Dla niego przebieg życia jednostki to wewnętrzny rozwój, a katastrofy życiowe stanowią nieuchronny finał uprzednich wyborów i doświad­czeń. Walka jest istotą bytu. Bez niej życie osobiste nie ma sensu; osiągnąć można jedynie powierzchowne wartości istnienia. Człowiek faustowski tęskni do nieskończoności, a jego sztuka stara się do niej dotrzeć. Postawa faustowską i apollińską to dwie przeciwstawne interpretacje istnienia; każda z nich uważa wartości drugiej za obce sobie i trywialne.

Cywilizacja świata klasycznego opierała się na apollińskim poglądzie na życie, podczas gdy świat nowoczesny we wszystkich swych instytucjach rozwijał implikacje poglądu faustowskiego. Spengler zajmuje się tu również postawą egipską, „której wyznawcy widzieli siebie jako zstępujących po wąskiej i określonej w nieubłagany sposób ścieżce życia, aby w końcu stanąć przed sędziami umarłych", oraz postawą magów z jej ścisłym dualizmem ciała i duszy. Ale dwa zasadnicze przedmioty jego zainteresowania to postawa apollińską i faustowską; uważa on, że w matematyce, architekturze, muzyce i malarstwie wyrażają się te dwie przeciwstawne filozofie.

o        Jednym z filozoficznych uzasadnień badania ludów pier­wotnych jest to, że fakty pochodzące z kultur prostszych mogą wytłumaczyć fakty społeczne, które w przeciwnym razie byłyby zbyt zawite i niełatwe do wyjaśnienia. Niczego nie dotyczy to w takim stopniu, jak sprawy fundamentalnych i znamiennych konfiguracji kulturowych, które tworzą wzory życia oraz warunkują myśli i uczucia jednostek partycypujących w tych kulturach. Cały problem tworzenia się wzorów-nawyków jednostki pod wpływem tradycyjnego zwyczaju można w chwili obecnej najlepiej zrozumieć badając ludy bardziej prymitywne

Indianie pueblo

Plemię Zuni to lud wielbiący rytuały i ceniący wstrzemięź­liwość i brak agresywności ponad wszystkie inne cnoty. Zainteresowania ich skupiają się wokół bogatego i skom­plikowanego życia obrzędowego. Kult bogów, których rolę odgrywali mężczyźni w maskach, kult słońca, świętych fetyszów, wojny, zmarłych stanowią formalne i ustalone rytuały mające swoich kapłanów i kalendarze uroczystości. Żadna dziedzina działalności nie może współzawodniczyć z rytuałem o naczelne miejsce w świadomości. Przypusz­czalnie większość dorosłych pośród zachodnich Indian Pueblo poświęca obrzędom większą część swego świadome­go życia.

o        „Błogosławień­stwo wody" to synonim wszelkiego błogosławieństwa.mieszkaja na niegościnnych terenach pustynnych..ebz wody

Jednakże deszcz jest tylko jednym z przejawów płodności, o który stale modlą się Zuni. Sądzą oni, że istnieje związek między wzrostem plonów w ogrodach i przyrostem natural­nym plemienia. Pragną również, żeby płodne były ich kobiety.

Podstawowym kontrastem między Indianami Pueblo a innymi ludami Ameryki Północnej jest kontrast, nazwany i opisany przez Nietzschego w studiach nad tragedią grecką[1]. Omawia on dwa diametralnie różne sposoby dochodzenia do pojęcia istnienia. Dionizyjczyk dąży do „zniweczenia powinności i wynikających z nich ograniczeń egzystencji", w najbardziej istotnych dla siebie momentach stara się uciec przed ograniczeniami, które nakłada na niego własne pięć zmysłów, uzyskać doświadczenie innego rzędu. Prag­nieniem dionizyjczyka w przeżyciu osobistym czy w rytuale jest osiągnięcie z jego pomocą pewnego stanu psychicznego, którego istotą jest brak umiaru. Najbliższą analogię do emocji, których szuka, stanowi stan upojenia alkoholowego, najwyżej ocenia oświecenie zdobyte w przystępie szalu. Wraz z Blake'em wierzy on, że „droga ekscesu prowadzi do pałacu mądrości". Apollińczyk potępia taką postawę i często ma tylko słabe pojęcie o naturze tego rodzaju przeżyć. Znajduje on sposoby usunięcia ich poza swoje życie świado­me. „Zna tylko jedną zasadę: umiar w rozumieniu helleń­skim"'. Trzyma się złotego środka, nie wychodzi poza utarte szlaki, nie ulega rozprzężeniu psychicznemu. Nawet w uniesieniu tańca, „pozostaje sobą, zachowuje - według pięknych słów Nietzschego - swą obywatelską godność"[2].

o        Indianie Pueblo z południowego zachodu są apollińczykami. Nie wszystkie z twierdzeń Nietzschego dotyczących kontrastu między apollińczykami a dionizyjczykami da się zastosować, mówiąc o kontraście, jaki istnieje między Indianami Pueblo a otaczającymi ich ludami.

Indianie amerykańscy w ogóle, w tym także Indianie meksykańscy, byli gorliwymi dionizyjczykami. Cenili wszelkie gwałtowne przeżycia, wszelkie środki pozwalające ludziom na wyłama­nie się z normalnej rutyny zmysłowych odczuć i wszelkim tego rodzaju przeżyciom przypisywali największą wartość.

Indianie Ameryki Północnej - poza Pueblo - nie posia­dali, oczywiście, jednolitej kultury. Kultury ich różnią się ogromnie nieomal w każdym szczególe i przyjęto się rozróżniać osiem odrębnych obszarów kulturowych. Ale we wszystkich, pod tą czy inną maską, istnieją pewne pod­stawowe praktyki dionizyjskie. Najbardziej wyróżniającą się spośród nich jest przypuszczalnie praktyka uzyskiwania nadprzyrodzonej mocy w trakcie snu lub wizji, o czym była już mowa uprzednio. Na równinach zachodnich ludzie starali się o osiągnięcie stanu wizji z pomocą przerażających tortur. Zdzierali paski skóry z ramion, odcinali sobie palce, zwieszali się z wysokich słupów na pasach zakładanych pod pachy. Niezwykle długi czas wytrzymywali bez pokarmu i wody. Na wszelkie sposoby starali się osiągnąć przeżycie wykraczające poza życie codzienne. Na równinach do uzyskania wizji dążyli ludzie dorośli. Niekiedy stali bez ruchu, z rękami związanymi z tyłu, albo też wytyczali mały kawałek ziemi, z którego nie mogli się ruszyć, dopóki nie uzyskali błogosławieństwa w postaci wizji. Czasem wędrowali w dalekie, niebezpieczne strony. Niektóre plemiona wybie­rały przepaści i miejsca szczególnie zagrożone. W każdym wypadku człowiek udawał się tam sam lub jeśli szukał wizji z pomocą tortur i ktoś musiał pójść z nim, aby przywiązać go do słupa, z którego miał zwisać, dopóki nie osiągnie nadprzyrodzonego przeżycia, pomocnik wykonywał, co do niego należało i zostawiał go samego na czas tej ciężkiej próby[3].

o        Ta wiara w moc doznania wizji jest na równinach zachodnich mechanizmem kulturowym, który teoretycznie daje jednostce wolność nieograniczoną. Może ona udać się na poszukiwanie i znaleźć tę najbardziej pożądaną moc bez względu na to, do jakiej rodziny należy.

o        Ideał apolliński wyraża się w zwyczajach Indian Pueblo w jeszcze inny sposób. Kultura ich nie przetworzyła tematów strachu i niebezpieczeństwa. Nie mają nic z dionizyjskiej tendencji do stwarzania sytuacji skalania i lęku.

Dobu

Mając w perspektywie głód w rodzin­nych wioskach, przystają chętnie na pracę najemną, przyzwyczajem do prymitywnego i skąpego jedzenia, nie bun­tują się przeciwko racjom, które otrzymują jako robotnicy[4].

Jednakże reputacja, jaką mają Dobuańczycy na sąsiednich wyspach, nie łączy się z ich ubóstwem. Znają ich tam raczej z tego, że są niebezpieczni. Są uważani za czarowników obdarzonych diabelską siłą i wojowników, którzy nie zawa­hają się przed żadną zdradą. Kilka pokoleń wstecz, zanim znaleźli się tu biali, Dobuańczycy byli ludożercami, i to w rejonie, gdzie wiele ludów nie jadało ludzkiego mięsa. Mieszkańcy sąsiadujących z nimi wysp uważają ich za okropnych dzikusów, którym nie można ufać.

Dobuańczycy w pełni zasługują na tę opinię. Są zdradziec­cy i nie uznają żadnych praw. Nawet między nimi panuje nieograniczone prawo pięści.

o        Postawy, które omówiliśmy, ujawniające się w małżeńst­wie, magii, ogrodnictwie i wymianie handlowej, uwydatniają się najsilniej w zachowaniu w momencie czyjejś śmierci[5]. Dobuańczyk, mówiąc słowami dr Fortune'a, „ze strachu przed śmiercią kuli się jak pod razami bata" i natychmiast rozgląda się za jakąś ofiarą. Zgodnie z dobuańską zasadą ofiarą pada człowiek najbliższy zmarłemu, to znaczy współ­małżonek. Dobuańczycy wierzą, że człowiek, z którym dzieli się łoże, może być sprawcą śmiertelnej choroby. Mąż posłużył się zaklęciami sprowadzającymi chorobę, a żona użyła swych czarów. Bo choć kobiety mogą także znać zaklęcia sprowadza­jące chorobę, to jednak mężczyźni zawsze przypisują im szczególny rodzaj mocy, a utarty zwyczaj im przypisuje winę w wypadku śmierci lub nieszczęścia. Wróżbita, wezwany, by wskazać mordercę, nie jest związany tą konwencją i posądza o spowodowanie śmierci równie często mężczyznę, jak kobietę. Ta konwencja wskazuje raczej na istniejący antago­nizm między płciami niż na rzeczywiste istnienie usiłowań morderstw. W każdym razie mężczyźni przypisują kobietom specjalne i łajdackie metody, przypominające metody czarow­nic latających na miotłach z tradycji europejskiej.

o        Dobuańczyk jest więc człowiekiem ponurym, pruderyjnym i namiętnym, pożeranym zazdrością, podejrzliwością, pełnym uraz. Uważa on, że każdy sukces musi wyrywać złośliwemu światu w walce, w której pokonuje swego przeciwnika. Dobry człowiek to ten, który może się pochlubić licznymi walkami, co łatwo poznać po tym, że wyszedł z nich cało. To, że kradł, zabijał dzieci i swych bliskich z pomocą czarów, oszukiwał jak mógł, uważa się za rzecz naturalną. Jak wiemy, kradzież i cudzołóstwo są przedmiotem cennych zaklęć ludzi szanowanych w danej społeczności.

Odprawianie i rzucanie czarów nie jest bynajmniej przestępstwem. Człowiek wartościowy nie mógłby bez nich istnieć. Z drugiej strony, człowiek, który poniósł szkodę na majątku lub na ciele, lub został pokonany w walce, jest człowiekiem bezwartościowym. Człowiek kaleki to zawsze człowiek zły. Nosi w ciele obraz swojej klęski i wszyscy mogą to widzieć.

Życie na wyspie Dobu podsyca te skrajne formy wrogości i złośliwości, które większość społeczeństw w swych zwyczajach zminimalizowała. Zwyczaje Dobu natomiast rozwinęły je w najwyższym stopniu. Dobuańczyk żyje, nie tłumiąc najgorszych zmór złej woli wszechświata, a zgodnie z jego poglądem na życie cnota to wybranie ofiary, wobec której można dać upust złośliwości, którą przypisuje i społeczeństwu ludzkiemu, i siłom natury. Całe istnienie przedstawia mu się jako walka na śmierć i życie, w której śmiertelni wrogowie współzawodniczą ze sobą o zdobycie dóbr konsumpcyjnych. Podejrzliwość i okrucień­stwo są mu wierną bronią w tej walce, toteż nie zna litości ani o nią nie prosi.

kwiaklukowie

o        Jak na ludy prymitywne byt to lud bardzo bogaty. Cywilizacja ta opierała się na ogromnej ilości dóbr wszelkiego rodzaju, niewyczerpanych i osiąganych bez nadmiernego wkładu pracy.

o        Stałą, wzajemną łączność utrzymywali dzięki łodziom zdatnym do morskiej żeglugi. Był to lud lubiący przygody, podejmujący dalekie wyprawy na północ i południe. Ludzie pochodzący z rodzin o pewnym znaczeniu zawierali mał­żeństwa z podobnymi przedstawicielami innych plemion, a zaproszenia na wielkie uczty, zwane potlaczami, rozsyłano na setki mil wzdłuż wybrzeża; w odpowiedzi od odległych plemion przypływały łodzie załadowane towarami.

o        Jak większość Indian amerykańskich, poza Indianami z pueblów południowo-zachodnich, plemiona wybrzeża północno-zachodniego miały cechy dionizyjskie. Ostatecz­nym celem obrzędów religijnych była ekstaza[6]. Główny tancerz, przynajmniej w kulminacyjnym punkcie tańca, powinien był dojść do całkowitego zapamiętania i przeżywać inne życie.

Dionizyjskie tendencje plemion wybrzeża północno-zachodniego mają równie gwałtowny charakter w życiu gos­podarczym, w wojnach i w żałobie, co w inicjacjach i tańcach obrzędowych. Pod tym względem plemiona te stanowią skrajne przeciwieństwo apollińskich Indian Pueblo i przy­pominają pozostałych mieszkańców Ameryki Północnej. Z drugiej strony, na ich charakterystyczny wzór kultury składały się skomplikowanie powiązane szczególne pojęcia dotyczące własności i operowania dobrami materialnymi.

o        Tym, co głównie pochłaniało Indian z wybrzeża północno-zachodniego, były właśnie rozgrywki mające na celu potwierdzenie i korzystanie ze wszystkich przywilejów i ty­tułów, które można było uzyskać od różnych przodków jako dar czy też dzięki małżeństwu. Uczestniczył w tym w jakimś stopniu każdy, a wykluczenie z tego było piętnem niewolnika. Operowanie bogactwem przekroczyło w tej kulturze wszelkie granice potrzeb ekonomicznych i ich zaspokajania. Obejmowało ono pojęcie kapitału, procentu i straty. Bogac­twem stały się nie tylko dobra, odkładane do skrzyń - aby można z nich korzystać na potlaczach - i nie spożytkowane poza wymianą, lecz - co jeszcze bardziej charakterystyczne - stały się nim także przywileje pozbawione funkcji ekono­micznych. Bogactwem były pieśni, mity, „nazwane" słupy przed domem wodza plemienia, imiona ich psów, łodzi itp.

Celem wszystkich starań Kwakiutlów było wykazanie wyższości nad przeciwnikami. Tę chęć wyższości przejawiali w sposób pozbawiony wszelkich hamulców. Znajdowała ona wyraz w bezkrytycznym chwaleniu się i wyśmiewaniu, kogo się dało. Mowy wodzów wygłaszane na potlaczach, ocenione według wzorów innych kultur, są przykładem bezwstydnej megalomanii.

Okazji, przy których rozdzielanie własności przybierało tę formę, było na wybrzeżu północno-zachodnim mnóstwo. Wiele z tych wydarzeń zdaje się nie mieć nic wspólnego z wymianą towarów, a zachowanie się Kwakiutlów wobec małżeństwa, śmierci czy w obliczu jakiegoś nieszczęśliwego wypadku jest niepojęte, jeśli nie zrozumiemy szczególnej psychologii, która stanowi jego podstawę. Stosunki między płciami, religia, a nawet nieszczęście wykorzystywano w tej kulturze tak, by stały się okazją do okazania wyższości przez rozdzielenie lub zniszczenie własności. Najważniej­szymi okazjami były: wyznaczenie spadkobiercy, małżeństwo, zdobycie i okazanie mocy religijnej, żałoba, wojna i nie­szczęśliwy wypadek.

o        U ludów wybrzeża północno-zachodniego w zachowaniu jednostki dominowała we wszystkim potrzeba okazywania własnej wielkości i niższości rywali. Odbywało się to z bez­krytycznym samochwalstwem, wśród kpin i obelg miotanych na przeciwników. Ale istniała i druga strona medalu. Kwakiutlowie równie mocno obawiali się okrycia się śmiesz­nością, jak i doznań, które mogłyby być uznane za obraźliwe. Uznawali tylko jedną gamę uczuć, tę, która mieści się w granicach od zwycięstwa do zawstydzenia. Wymiana dóbr, małżeństwo, życie polityczne i praktyki religijne istniały jako wyrządzanie i znoszenie afrontów. Jednakże nawet to daje tylko częściowe pojęcie, jak bardzo nad ich całym postępowaniem ciążyło pojęcie pohańbienia. Ludy wybrzeża północno-zachodniego urzeczywistniały ten sam wzór także w stosunku do świata zewnętrznego i sit natury. Wszystkie zdarzenia mogły być powodem hańby.

o        Charakterystyczną reakcją Kwakiutlów na doznany zawód było przygnębienie i rozpacz

Istota społeczeństwa

o        Tak jak brak integracji wydaje się charakterystyczny dla pewnych kultur, tak skrajna integracja jest charakterystyczna dla innych.

Nie można oddzielić tego rodzaju braku integracji kul­turowej od tego, którego bardziej bezpośrednią przyczyną są przeciwstawne wpływy. Tego rodzaju brak integracji pojawia się często na pograniczu wyraźnie określonych obszarów kulturowych. Te marginesowe rejony są pozba­wione bliskiego kontaktu z plemionami posiadającymi najbardziej charakterystyczne cechy ich kultury i wystawione są na silne wpływy zewnętrzne. Wskutek tego bardzo często mogą przyjmować do swej organizacji społecznej lub swoich metod artystycznych tendencje najbardziej sprzeczne. Cza­sami z niezharmonizowanego materiału stwarzają harmonij­ną całość, osiągając rezultat zupełnie niepodobny do rezul­tatów każdej dobrze rozwiniętej kultury, z którymi dzielą tak wiele elementów zachowania. Być może że znając przeszłość owych kultur, zobaczylibyśmy, że - w ciągu dostatecznie długiego czasu - nieharmonijne zapożyczenia dążą do osiągnięcia harmonii. I na pewno tak jest w wielu wypadkach. Ale w przekroju poprzecznym współczesnych kultur pierwotnych, który jedynie na pewno rozumiemy, wiele rejonów marginesowych zwraca uwagę cechującą je wyraźną dysharmonią.

o        W innych przypadkach odmienna sytuacja historyczna jest przyczyną braku integracji niektórych kultur. Nie tylko plemię z pogranicza danego obszaru może mieć kulturę nieskoordynowaną, lecz także i to, które odrywa się od pokrewnych plemion i zajmuje miejsce w obrębie innej cywilizacji. W takich wypadkach najostrzejszy konflikt zarysowuje się między nowymi wpływami, którym uległ lud tego plemienia, a tym, co można nazwać ich rodzinnym sposobem zachowania. Taka sama będzie sytuacja ludu, który wprawdzie został wśród plemion pokrewnych, lecz przybyto tu plemię o dużym znaczeniu lub liczne, które wprowadziło poważne zmiany w tym rejonie.

o...