Jak się bronić przed indoktrynacją.pdf

Jak się bronić przed indoktrynacją.

(Na podst. Mira Montana Czarnawska, Jak się bronić przed indoktrynacją, Wydawnictwo

Socrates)

"Myślę więc jestem", powiedział kiedyś Kartezjusz. Ja sam myślę, a im bardziej

samodzielnie, autonomicznie myślę, tym bardziej jestem. Im bardziej powtarzam cudze

opinie, tym bardziej mnie nie ma. Czy zastanawiałeś się kiedyś nad tym w ten sposób? Czy

myślałeś jak bardzo człowiek rozprasza się na powtarzanie nie swoich opinii, uzależnia się

od nich i przyjmuje za własne? W końcu zaś, po pewnym czasie sam nie wie kim jest. A po

jeszcze dłuższym czasie nie potrzebuje tego wiedzieć. Jego umysł nie stawia sobie zbędnych

pytań - tak bardzo przepełniony jest gotowymi odpowiedziami...

I. Na czym polega indoktrynacja?

Indoktrynacja była stosowana zawsze i wszędzie tam, gdzie istnieje podział społeczny na

warstwy rządzące i rządzone. Jest narzędziem dokładnie każdej formacji politycznej czy

religijnej stojącej (lub zamierzającej stać) u władzy. Ci, którzy rządzą (lub którzy chcą

rządzić) pragną narzucić pozostałym swój sposób myślenia i swój sposób interpretacji

rzeczywistości. Ty i inni ludzie macie przyjąć go jako własny po to, by odpowiednie grupy

nacisku mogły prowadzić założoną politykę. W procesie indoktrynacji dochodzi zatem do

starcia dwóch woli i dwóch interpretacji rzeczywistości (idei). Ostatecznym celem

indoktrynacji jest sterowanie sposobem, w jaki indywidualny człowiek odbiera i ocenia

otaczającą go rzeczywistość. Indoktrynacja zawsze dotyczyć będzie całościowego systemu

jego poglądów i przekonań. Dzięki odpowiedniego typu działaniom na podświadomość,

dzięki pewnym strategiom językowym indoktryner wpływa na umysł i osąd człowieka tak,

by on sam formułował wygodne dla indoktrynera poglądy.

Indoktrynacja jest więc świadomym działaniem - działaniem nie liczącym się z wewnętrzną

wolnością człowieka. Ingeruje w nasz wewnętrzny system wartości i przekształca go tak,

byśmy interpretowali i oceniali rzeczywistość społeczną zgodnie z czyimś, z góry ustalonym

planem.

Indoktrynacja jest to:

1. Co?

- wpajanie

2. Czego?

- poglądów,

- idei,

- podstawowych wierzeń i przekonań, doktryn

3. Jakich?

- leżących w interesie rządzących grup społecznych

4. W jaki sposób?

- poprzez środki masowego przekazu, szkolnictwo.

W konsekwencji, działania człowieka zindoktrynowanego stają się nie tylko przewidywalne,

ale i sterowalne. I właśnie dlatego, że indoktrynacja godzi w wolność i niezależność sądów -

a zatem najgłębszą godność człowieka - powinna być przez nas rozpoznawana i

zdecydowanie zwalczana.

II. Jak powstaje autonomiczny sąd.

Istota indoktrynacji polega na tym, abyśmy za własne uznali sądy i opinie z góry przez

kogoś ustalone. Nasze sądy różnią się od siebie, ponieważ każdy z nas ma nieco odmienną

wizję rzeczywistości, Inaczej mówiąc, każdy z nas ocenia dostępne mu informacje w

oparciu o swój własny system wartości. Poza tym informacje, na podstawie których

wydajemy sądy, zazwyczaj nie pokrywają się w pełni. Jeden wie więcej, inny mniej, z

różnych też źródeł czerpiemy informacje.

Obiektywna informacja i moja własna, wewnętrzna wizja rzeczywistości, do której ją

odnoszę - to dwa niezbędne elementy, stanowiące podstawę autonomicznego sądu.

Dysponując INFORMACJĄ o danym fakcie czy zjawisku, dokonuję jej OCENY na

podstawie posiadanego przeze mnie SYSTEMU WARTOŚCI. Mój system wartości stanowi

zatem pryzmat, przez który oceniam posiadaną aktualnie informację.

Podstawą autonomicznego sądu są więc:

1. obiektywna informacja,

2. wewnętrzny system wartości

3. indywidualna ocena informacji (dokonana w oparciu o własny system wartości)

Celem indoktrynerów jest taka ingerencja w nasz proces myślenia, byśmy, nie mając tego

świadomości, wydawali sądy zgodnie z ich wolą. Indoktrynacja oddziałuje na każdy z

powyższych elementów: manipuluje przekazem informacyjnym, wpływa na nasz

wewnętrzny system wartości, a jej właściwym celem zawsze będzie wydawana przez nas

ocena zjawisk.

Rozważmy więc po kolei, jak można ingerować w subiektywny proces wydawania sądów,

tak by indoktrynowana osoba nic o tym nie wiedziała.

* * *

III. Proste sposoby manipulowania informacją.

Informacja, to pierwszy element procesu sądzenia. Wydajemy sąd w oparciu o taką tylko

informację, jaka jest nam aktualnie dostępna. Nigdy nie jest tak, że wydajemy jakiś sąd w

oparciu o jedną tylko informację. Zawsze będzie to ich zbiór powiązanych ze sobą w ten

sposób, że warunkują wzajemnie swoją ważność i w konsekwencji kształtują nasz obraz

rzeczywistości. Dobrym manipulatorem jest ten, kto potrafi w taki sposób podać informację,

aby czytelnik wyciągnął z góry przewidziany i ustalony wniosek.

Sposoby manipulowania informacją:

1. Kłamstwo.

Zazwyczaj kłamstwo "ma krótkie nogi" i wychodzi na jaw, choć częściej zasada ta

obowiązuje w życiu prywatnym. W życiu publicznym kłamstwo zasiewa w odbiorcach

wątpliwość i niepewność, bo samo rzucenie oskarżenia ma moc obciążającą, a jego

sprostowania są zawsze wątpliwe czy "podejrzane". Przykładowo kto dziś odpowie czy J.

Oleksy był zdrajcą czy nie?

2. Arbitralne ustalanie ważności informacji.

Już samo graficzne rozmieszczenie informacji koduje się w naszej świadomości jako jej

ważność. Np. wiadomość na pierwszej stronie wielkimi literami = ważna informacja.

Rzeczywista zależność między rozmieszczeniem graficznym a ważnością informacji istnieje

tylko wówczas, gdy będziemy rozpatrywali ją w kategoriach indoktrynerów. Z jej

obiektywną ważnością nie musi mieć to wiele wspólnego. Czytając np. teksty prasowe staraj

się nie sugerować "graficzną ważnością". Ustaw w myślach wszystkie informacje na tym

samym poziomie i sam, zgodnie z własną wizją rzeczywistości, oceń, którą z informacji

uważasz za bardziej, a którą za mniej ważną. Ponadto wrażenie ważności danego faktu

można uzyskać poprzez wielokrotne powtarzanie tej samej lub podobnej informacji

dotyczącej tego faktu.

3. Arbitralne dobieranie kontekstu informacji.

Umieszczenie informacji obok siebie sprawia, że automatycznie, prawie nieświadomie,

dokonujemy ich porównań. Ta sama informacja zestawiona każdorazowo z inną informacją

otrzymuje inny wydźwięk. Np. informacja o powodzi w Polsce obok informacji o

podwyżkach diet poselskich będzie miała inny wydźwięk niż informacja o powodzi

zestawiona z informacją o trzęsieniu ziemi w Turcji.

4. Selektywność informacji (to uwzględnianie i podawanie jednych, a pomijanie innych

informacji)

5. Półprawda (to podawanie informacji, ale okrojonej, niepełnej. Po prostu, przedstawiając

jakieś wydarzenie, niektóre jego aspekty. - niewygodne dla in doktrynera - pomija się.

IV. Bezpośredni wpływ na podświadomość - czyli jak przekazać informację nie formułując

jej.

Język jest podstępnym mechanizmem. Potrafi bowiem przekazać informację nie tylko w

warstwie, w której zdanie o czymś "mówią", w warstwie treści, którą odbieramy w sposób

świadomy, ale również w płaszczyźnie głębiej położonej - w płaszczyźnie z a ł o ż e ń, które

tkwią u podstaw zdania. Nazwijmy je jego s u p o z y c j a m i.

Dla przykładu: supozycją zdania "Kowalski przestał brać łapówki" jest twierdzenie

"Kowalski brał łapówki". Takie samo twierdzenie tkwi u podstaw drugiego zdania

"Nieprawda, że Kowalski przestał brać łapówki". Oba te zdania - choć jedno jest

zaprzeczeniem drugiego - przekazują nam tę samą u k r y t ą i n f o r m a c j ę, mianowicie

taką, że "Kowalski brał łapówki". Supozycje nie muszą być fałszywe. Mogą jednak być

fałszywe i musisz być na to szczególnie uczulony.

Często reagujemy emocjami na określone słowa. Np. słyszysz: "Trzeba z tym skończyć! On

nie będzie nas już dłużej okłamywał!" Emocjonujesz się. Tak - myślisz - trzeba z tym

skończyć. Nie można pozwolić, aby nas wciąż okłamywano. Niech chcesz być okłamywany,

kto chciałby być okłamywany? - więc człowiek, który krzyczy, że trzeba z tym skończyć

wypowiada "twoje myśli". Ale fakt, że "on nas do tej pory okłamywał" tkwił wyłącznie, w

supozycji wznoszonego okrzyku. A przecież może być tak, że to właśnie ten człowiek, który

teraz głośno krzyczy "okłamuje cię" w specyficzny sposób. Przyłączyłeś się do jego emocji,

ale czy sprawdziłeś uprzednio prawdziwość ukrytej w zdaniu supozycji? Reagując w taki

półautomatyczny sposób, nie zauważamy, że umysł nasz przyjął bezkrytycznie przekazaną

w supozycji informację. Informacji tej nie poddajemy żadnej analizie. Dotarła ona poza

sferą naszej świadomości, bezpośrednio do naszego indywidualnego, niekwestionowanego

zasobu wiedzy o świecie...

Techniki ukrytego przekazu informacji występują szczególnie często w reklamie i handlu,

np. "Dlaczego kupno McIntosha jest opłacalną inwestycją?", "Drukarki Lexmark. Szukaj w

najlepszych sklepach komputerowych." "Szminka Volume. Spełnione marzenie! Nareszcie

większe usta." etc.

Oblicza faktu - czyli jak odebrać człowiekowi zdolność samodzielnej oceny.

Ważne jest, abyś uświadomił sobie w sposób absolutnie wyraźny:

wszelkie FAKTY SĄ NEUTRALNE. Po prostu są. Dopiero Ty sam nakładasz na nie swoją

OCENĘ, wypowiadając swą opinię.

1. Jaki fakt kryje się za słowem? Umiejętność odróżniania informacji od jej oceny.

Przykład: ktoś oddał portfel znaleziony na ulicy. Jest uczciwy czy naiwny i

nieprzystosowany do życia? Słowa "uczciwy", "naiwny", "nieprzystosowany do życia", to

słowa o wyraźnym ładunku emocjonalnym. Słów tego rodzaju używasz dla wyrażenia

własnej opinii lub odbierasz je jako wyrażenie opinii kogoś drugiego. Jeśli zatem słyszysz:

Jakiś uczciwy człowiek oddał portfel, musisz odróżnić fakt: ktoś oddał portfel od jego

oceny: ten ktoś jest, według mnie uczciwy.

Inny przykład.

Wyobraź sobie człowieka, który tańczy na stole pośrodku stołówki. Można powiedzieć o

nim "wariat", "niekulturalny", lub inaczej "facet na luzie, bez kompleksów". Sam fakt jest

neutralny: człowiek tańczy na stole pośrodku stołówki. Słowa emocjonalnie aktywne

przekazują ocenę tego faktu, opinie o nim - negatywną: "wariat", "niekulturalny" lub

pozytywną: "na luzie, bez kompleksów". To, jakiej dokonasz oceny tego faktu zależy od

Twojego własnego systemu wartości. Może być on zupełnie inny niż system wartości

drugiego człowieka, który ten sam fakt może ocenić inaczej. Dlatego gdy ktoś ci powie:

Jakiś idiota rozrabia w stołówce, nie przyjmuj tego bezkrytycznie, tylko oddziel słowa

emocjonalnie aktywne ("idiota", "rozrabia") od faktów - spytaj na przykład:

- Co robi?

- Ach, tańczy na stole pośrodku stołówki.

- Niczego nie demoluje?

- Skąd, tylko tańczy na tym stole. I to pośrodku stołówki.

- Może jest szczęśliwy - powiesz - To pewnie po prostu jakiś wesoły facet na luzie.

Nie przyjąłeś oceny drugiej osoby. Oddzieliłeś ją od informacji o faktach i porównałeś z

własnym systemem wartości. Obroniłeś swoją niezależność. W twoim systemie wartości

słowo "rozrabia" oznaczałoby co najmniej niszczenie jakichś przedmiotów lub zagrażanie

ludzkiemu zdrowiu. Jeśli fakty takie nie miały miejsca, nie jesteś skłonny nazywać tym

słowem zaistniałej sytuacji. Dla ciebie ten człowiek nie jest "idiotą", ale jest na przykład

tylko "wesoły".

Ważne jest, abyś potrafił nieomylnie i w każdej sytuacji oddzielać INFORMACJĘ O

FAKTACH od połączonej z nią OPINII, kryjącej się w słowach nacechowanych

emocjonalnie. Opinia ma być Twoja i zgodna z Twoim systemem wartości.

W słowniku każdego z nas istnieją pewne słowa "na plus", słowa o pozytywnym ładunku

emocjonalnym (np. wolność, prawda, sprawiedliwość, miłość, uczciwość, itp.), i słowa "na

minus", o negatywnym ładunku emocjonalnym (zdrada, kłamstwo, oszustwo, naiwność,

chamstwo itp.). Naturalne jest, że na pierwsze reagujemy pozytywnie, a na drugie

negatywnie. Opatrując pewien fakt danym określeniem - pozytywnym lub negatywnym -

doprowadzimy do jego akceptacji lub odrzucenia. To jakiego użyjemy słowa zależy od

dokonanej przez nas OCENY faktu, czyli odniesienia informacji o fakcie do posiadanego

systemu wartości.

Jeśli ludzie różnią się systemami wartości, to wydawać będą różne opinie dotyczące tego

samego faktu. Może więc powstać pytanie czy istnieje jakiś jednolity ogólnie obowiązujący

system wartości, do którego moglibyśmy się odnosić, aby ujednolicić ocenę zaistniałego

wydarzenia (faktu)? Według autorki takiego systemu wartości nie ma i nie będzie. Dlatego

nasze zadanie, zadanie umysłu broniącego się przed jakąkolwiek indoktrynacją, nie polega

na nerwowym szukaniu jednego "obiektywnego" i "wreszcie prawdziwego" systemu

wartości, ale na umiejętnym rozpoznaniu, jaki system wartości kryje się za poszczególnymi

ocenami ferowanymi przez poszczególne osoby lub grupy osób.

Reasumując pamiętajmy więc, że:

1. ISTNIEJĄ SŁOWA EMOCJONALNIE AKTYWNE

2. SŁOWA EMOCJONALNIE AKTYWNE PRZENOSZĄ GŁÓWNIE EMOCJE, NIE

TREŚCI

3. NAS INTERESUJĄ TREŚCI, INFORMACJE. OCENA EMOCJONALNA MA BYĆ

WYNIKIEM ODNIESIENIA INFORMACJI DO WŁASNEGO SYSTEMU WARTOŚCI.

4. ZNAK OSTRZEGAWCZY: UWAGA, SŁOWO EMOCJONALNIE AKTYWNE! -

ODRZUCIĆ LUB SPYTAĆ O TREŚĆ!

5. NIE PRZYJMUJ CUDZEJ OCENY JAKO WŁASNEJ - TWOJA MOŻE BYĆ INNA.[/b]

2. Wykorzystanie emocjonalnego ładunku słów w indoktrynacji.

a) Technika "co masz popierać, a czego unikać"

Indoktrynacja wykorzystuje naszą naturalną potrzeba emocjonalnego dążenia ku temu, co

dobre, właściwe, pożądane i odrzucania tego, co złe, niesłuszne, krzywdzące. Manipulując

odpowiednio ładunkiem emocjonalnym, indoktrynerzy pokazują nam dokładnie co mamy

odrzucać, a co popierać. (przykłady, ss. 54-57)

b) Technika "pozór wyboru"

Indoktrynacja nie musi jednak polegać na prostym wskazywaniu nam, co mamy popierać, a

co odrzucać. Niekiedy daje się nam p o z ó r w y b o r u, jak w zawołaniu: Wolicie chować

się tchórzliwie za kieckami kobiet, czy jak mężczyźni ruszycie bronić słusznej sprawy? Sam

wybierasz, co wolisz. Być zniewieściałym "tchórzem" czy "bronić słusznej sprawy".

Inny wariant tej techniki polega na próbie narzucenia nam pozytywnej bądź negatywnej

oceny kogoś lub czegoś. Przed odbiorcą stawia się pozorny wybór oceny poprzez, np.

zadanie pytania w rodzaju, jak Pan(i) sądzi, czy to, co zrobił X, jest wyrazem jego

niekompetencji czy po prostu zwykłej złośliwości? Można też, zamiast pytać, napisać

artykuł w gazecie i zatytułować go, np. "Ignorancja czy zwykła złośliwość?". Jakąkolwiek

ocenę wybierzemy, będzie ona opisywanego X-a stawiać w negatywnym świetle. Autor

pytania (lub artykułu) celowo przemilcza inne, możliwe oceny (interpretacje) zachowania X-

a, które stawiałyby go w pozytywnym świetle.

c) Technika "my robimy dobrze, a oni źle"

Naturalne jest dążenie człowieka do przynależności do pewnej grupy. Dlatego każda

indoktrynacja dzieli społeczeństwo na "My" i "Oni". Przy czym "My" robimy i chcemy

zawsze dobrze, a "Oni" (nasi wrogowie) robią i chcą zawsze źle. Stąd "My" piszemy o sobie

zawsze dobrze, a o "Nich" źle i

odwrotnie "Oni" piszą o sobie dobrze, a o "Nas" piszą źle. Tak więc jeśli "My" piszemy o

sobie, że "nasze działania są kontynuacją słusznej polityki reform", to oni napiszą o nas, że

"jak zwykle niewolniczo trzymamy się dawno przebrzmiałych rozwiązań..." etc.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: