wymagania zoohigieniczne dla koni.pdf

Problemy Inżynierii Rolniczej nr 4/2007

Grzegorz Fiedorowicz

Instytut Budownictwa Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa

w Warszawie

WYMAGANIA DOTYCZĄCE WARUNKÓW ŚRODOWISKOWYCH

W CHOWIE KONI

Streszczenie

Przedstawiono czynniki kształtujące warunki środowiskowe w po-

mieszczeniach inwentarskich dla zwierząt gospodarskich z uw-

zględnieniem specyfiki chowu i hodowli koni. Są to: budynki in-

wentarskie, funkcjonalność budynków i urządzeń stałych, me-

chanizacja zabiegów technologicznych, technologia chowu, sys-

tem utrzymania koni, organizacja stada, mikroklimat pomiesz-

czeń i warunki technologiczno-budowlane dotyczące budynków

dla koni w warunkach polskich.

Słowa kluczowe: chów koni, stajnie, warunki środowiskowe,

etologia, dobrostan, mikroklimat

Wstęp

Powszechnie niedoceniany w kraju chów koni odgrywa znaczącą rolę go-

spodarczą w produkcji zwierzęcej, dlatego powinien być nadal kontynuowa-

ny i intensyfikowany. Stan pogłowia koni w Polsce wynosi wg Spisu Powszech-

nego z 2002 r. 330 tys. sztuk, z których 9 tys. szt. znajduje się w specjali-

stycznych, prywatyzowanych stadninach koni. Kraj nasz należy do najwięk-

szych w świecie eksporterów koni rzeźnych (96 tys. szt., czyli 45 tys. ton żywca

w 2000 r.), głównie na rynki Unii Europejskiej. Polska ma dobre warunki kli-

matyczne oraz odpowiednią strukturę rasową pogłowia (60% koni zimno-

krwistych nadających się do celów rzeźnych) i może być konkurentem pro-

ducentów koniny z innymi krajami. Jakość mięsa naszych koni, według oce-

ny eksporterów jest najlepsza, na co składa się tradycyjny, ekologiczny spo-

sób żywienia. Dokonywana jest odnowa i estetyzacja wsi przez rozwój infra-

struktury związanej z rolnictwem, popierającej agroturystykę, w której konie

mogą odegrać znaczącą rolę w rekreacji i hipoterapii. Daje to szerokie moż-

liwości znacznego wykorzystania tych zwierząt, gdyż polskie konie półkrwi

oraz koniki polskie i hucuły bardzo dobrze nadają się do tych celów.

Intensyfikacja chowu koni powinna iść w kierunku poprawy warunków śro-

dowiskowych w pomieszczeniach inwentarskich. Wymagania koni dotyczące

tych warunków są większe, szczególnie chodzi o mikroklimat pomieszczeń,

133

Grzegorz Fiedorowicz

w porównaniu z innymi gatunkami zwierząt i powinny uwzględniać szereg

czynników kształtujących te warunki.

Wymagania dotyczące warunków środowiskowych można podzielić na: wy-

nikające z etologii i behawioru koni, z dobrostanu, z potrzeb technologicz-

nych związanych z naturalną cechą stadną koni.

Wymagania te w chowie koni zostały opracowane w 2004 r. w IBMER w ra-

mach programu Phare pt. „Standardy technologiczne dla gospodarstw rol-

nych” realizowanego według umowy bliźniaczej pomiędzy Danią i Polską

(Duńskie Służby Doradztwa Rolniczego i IBMER).

Czynniki kształtujące warunki środowiskowe

Ważniejsze czynniki kształtujące warunki środowiskowe w pomieszczeniach

dla koni przedstawia rysunek 1. Są to:

1) budynek inwentarski (stajnia, biegalnia, ujeżdżalnia): architektura, kon-

strukcja, strop, podłoga, ściany, legowisko, powierzchnia i kubatura na

1 konia, pomieszczenia pomocnicze, współczynnik k ,

2) funkcjonalność wewnętrzna budynku i bezkolizyjne powiązanie z urzą-

dzeniami stałymi i pomieszczeniami pomocniczymi, ciągi funkcjonalne:

żywienia, ścielenia i usuwania odchodów, wyprowadzania koni na wy-

biegi, padoki i pastwiska,

3) mechanizacja linii technologicznych: żywienia, pojenia, usuwania od-

chodów i ścielenia boksów (stanowisk ) - dotyczy to dużych stajni,

4) technologia zabiegów technologicznych: żywienia, pojenia, usuwania

odchodów, treningi, pastwiskowanie,

5) systemy utrzymania koni: stanowiskowy, boksowy, biegalnie,

6) organizacja stada - przy pracy hodowlanej: głównie selekcja i zapew-

nienie rozrodu (inseminacja),

7) mikroklimatpomieszczeń: wymagania dotyczące temperatury, wilgotno-

ści względnej, dopuszczalne stężenie szkodliwych gazów odzwierzę-

cych (CO 2 , NH 3 i H 2 S);

8) wpływ klimatu miejscowego (strefy klimatycznej) i typu gleby, trwałe

użytki zielone (łąki i pastwiska), stosunki hydrologiczne gleby i radiacja

wodna.

Wymagania zootechniczne w chowie koni

Wymagania zootechniczne w chowie i hodowli koni, na tle opisanych czyn-

ników kształtujących warunki środowiskowe w pomieszczeniach inwentar-

skich, można omówić w trzech aspektach: wymagania wynikające z etologii,

z dobrostanu oraz wymagania dotyczące projektowania nowych i moderni-

zacji istniejących budynków dla koni.

134

Wymagania dotyczące warunków...

BUDYNEK

INWENTARSKI

KLIMAT

MIEJSCOWY

GLEBA

FUNKCJONALNOŚĆ

BUDYNKÓW

I CIĄGÓW

FUNKCJONALNYCH

MIKROKLIMAT

POMIESZCZEŃ

WARUNKI

ŚRODOWISKOWE

POMIESZCZEŃ

INWENTARSKICH

DLA KONI

MECHANIZACJA

ZABIEGÓW

ORGANIZACJA

STADA -

ROZRÓD

TECHNOLOGIA

CHOWU

SYSTEM

UTRZYMANIA

Rys.1. Czynniki kształtujące warunki środowiskowe w pomieszczeniach inwentar-

skich dla zwierząt gospodarskich, szczególnie dla koni

Fig. 1. Factors shaping the environmental conditions in the livestock buildings with

special attention to the horse stables

Wymagania wynikające z etologii

Koń jest zwierzęciem stadnym, co sprawia, że bezpiecznie i komfortowo

czuje się tylko w towarzystwie innych koni. Zdolność do tworzenia więzi

między członkami stada wynika z dużej możliwości rozpoznawania swoich

towarzyszy stadnych za pomocą zmysłów wzroku, węchu i słuchu. Najlepszą

formą utrzymania koni, pozwalającą optymalnie wykorzystywać jego walory

użytkowe oraz uniknąć problemów z zachowaniem i zdrowiem, jest stworze-

nie warunków w jak największym stopniu oddających naturalne warunki ich

bytowania, jakie były przez tysiąclecia ukształtowane.

W praktyce jednak warunki życia stworzone przez użytkowników koni są

dalekie od naturalnych, np. mikroklimat pomieszczeń stajennych często od-

biega od wymogów dobrostanu. Konie przebywające w stadzie na pastwi-

skach, padokach lub wybiegach przejawiają wiele cech behawioralnych,

typowych dla ich dzikich przodków, np. stadność, porozumiewanie się, usta-

lanie hierarchii w stadzie, zachowanie agresywne lub przyjazne.

Konie różnią się między sobą wrażliwością i temperamentem, zatem nie

można oczekiwać od nich jednakowej reakcji na te same bodźce. Najwięk-

135

Grzegorz Fiedorowicz

sze różnice indywidualne występują u koni gorącokrwistych, a najbardziej

pod tym względem wyrównane są konie zimnokrwiste, z natury spokojniej-

sze i łatwiejsze w podporządkowaniu hodowcy.

Zachowanie przyjazne jest naturalnym przymiotem większości koni w sta-

dzie, będących w hierarchii na jednakowej pozycji, np. podporządkowanej.

Zachowanie przyjazne w stosunku do innych koni, jak i do człowieka jest

głównie uwarunkowane stworzonym dobrostanem i życzliwym stosunkiem

hodowcy do koni. Naturalne są predyspozycje koni do pokonywania dużych

odległości, dlatego niezbędne jest codzienne zapewnienie im ruchu na świe-

żym powietrzu w każdej porze roku.

Wymagania wynikające z dobrostanu

Dobrostan oznacza dobre samopoczucie fizyczne i psychiczne, czyli pełny

komfort stworzony utrzymywanym koniom, zapewniający dobre warunki

zdrowotne i potrzeby w zakresie typowych zachowań i zabezpieczenie opie-

ki ze strony człowieka (właściciela lub pracownika najemnego).

Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. z uzupełnieniem z 6 czerwca 2002 r. o ochronie

zwierząt nakłada obowiązek na hodowcę zapewnienia dobrostanu m.in. koni.

U koni występuje narowistość, czyli postać nerwicy nabytej w wyniku niewła-

ściwego chowu i użytkowania, a szczególnie w zamkniętych stajniach, bez

możliwości wychodzenia na wybiegi, ciasnych boksów i stosowania rzadkich

odpasów. Koniom należy dzielić racje pokarmowe według zasady „mało

i często”, jedzenie pomaga zwalczać nudę. Podstawowym wskaźnikiem do-

brostanu koni jest zachowanie ich zdrowia, dlatego niezbędna jest profilak-

tyka i opieka weterynaryjna.

Wymagania dotyczące projektowania budynków dla koni

Konie żyjące na wolności podlegają wyłącznie wpływom środowiska natural-

nego, tj. gleby i klimatu (ósmy czynnik opisany wyżej). Konie w warunkach

udomowienia pozostają w całkowitej zależności od człowieka żyjąc w sztucz-

nym środowisku. Dlatego człowiek musi zapewnić koniom odpowiednie po-

mieszczenie oraz żywność, które decydować będą o ich dobrostanie. Wie-

dzę dotyczącą znajomości wymagań koni należy wykorzystać w projektowa-

niu budynków i pomieszczeń stajennych. Użytkowanie koni wiąże się z wy-

korzystaniem ich atletycznych i ruchowych właściwości, stąd budownictwo

stajenne powinno umożliwiać utrzymanie koni w dobrej formie fizycznej

i psychicznej. Budynki dla koni powinny spełniać cztery wymagania: bezpie-

czeństwo, solidność, wygoda i funkcjonalność.

Budynki muszą być bezpieczne, by zminimalizować ryzyko wypadków zwie-

rząt i ludzi. Solidność pomieszczeń i wyposażenia jest wymogiem wynikają-

cym z faktu, że koń jest zwierzęciem dużym i aktywnym, a przy tym o rozwi-

136

Wymagania dotyczące warunków...

niętym instynkcie ucieczki, stąd ma dużą sposobność do niszczenia nietrwa-

łych elementów swojego otoczenia, co niesie ze sobą niebezpieczeństwo

wypadków i urazów.

Wygoda pomieszczeń dla koni wiąże się z komfortem psychicznym, jaki za-

pewni miejsce o równej, płaskiej posadzce i ściółce chłonącej wilgoć, a przy

tym łatwej do uprzątania. Zarówno pomieszczenia jak i sprzęt oraz urządze-

nia stajenne powinny być łatwe w utrzymaniu, czyszczeniu i dezynfekcji.

Funkcjonalność stajni zapewnia taki rozkład pomieszczeń, otworów drzwio-

wych i korytarzy, który umożliwi niezakłócony, swobodny i bezpieczny ruch

zwierząt, dostęp pojazdów mechanicznych obsługujących stajnię (transport

paszy, ściółki i odchodów). W związku z tym zaleca się unikanie rozwiązań,

w których rutynowe czynności wymagają wielu manewrów. Projektując rozwią-

zania przestrzenno - funkcjonalne pomieszczeń stajennych należy wyodrębnić

następujące ciągi: drogę zwierząt, drogę dostawy paszy i ściółki, drogę pracow-

ników, drogę wywozu obornika. Ciągi te powinny być prowadzone tak, aby je

wydzielić i aby nie nakładały się w przebiegu i czasie (były bezkolizyjne).

Wymagania stawiane pomieszczeniom stajennym powinny uwzględniać ww.

opisane wymagania zootechniczne (etologia, dobrostan zwierząt) oraz wa-

runki mikroklimatyczne. Zalecenia parametrów mikroklimatu wynikające z róż-

nych poradników dot. chowu koni przedstawiono w tabeli 1. Wymagania te

w zasadzie nie różnią się od zaleceń Unii Europejskiej. Natomiast porównu-

jąc te wymagania z wymaganiami dotyczącymi innych gatunków zwierząt

gospodarskich należy stwierdzić, że są one dla koni ostrzejsze, zwłaszcza

odnośnie dopuszczalnego stężenia szkodliwych gazów i maksymalnej wil-

gotności.

Tabela 1. Zalecenia dotyczące parametrów mikroklimatu w stajniach wynikające

z poradników

Table 1. Recommendations referring to the microclimate parameters in horse sta-

bles, according to the handbooks

Wyszczególnienie

Wielkość

Maksymalne dopuszczenia stężenia szkodliwych gazów:

− CO 2

− NH 3

− H 2 S

3000 ppm

20 ppm

0,5 ppm

Poziom zapylenia – maksymalny

3 mg/ m 3

Temperatura pomieszczenia stajennego - optymalna

5-15 ˚ C

Wymiana powietrza w stajni

4–8.krotnie/h

Powierzchnia okien w stosunku do powierzchni

1:15

(7% plus 2,5-3,0 W/m 2 )

Wilgotność względna powietrza- maksymalna

80%

Poziom hałasu w stajni - maksymalny

65 dB

137

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: