Gotowość do nauki czytania
Praca dydaktyczna z dziećmi sześcioletnimi w zakresie nauki czytania obejmuje dwa etapy:
wyrabianie gotowości do nauki czytania, wprowadzanie elementarnej nauki czytania.
Umiejętności nabyte na etapie kształtowania gotowości do podjęcia nauki czytania są podstawą i niezbędnym warunkiem do podjęcia faktycznej nauki czytania. Zadania istotne dla przygotowania do podjęcia nauki czytania to:
rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej, doskonalenie mowy (szczególne zwrócenie uwagi na poprawne wymawianie poszczególnych głosek), rozwijanie słuchu, jako niezbędnego warunku do dokonywania prawidłowej analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonematycznej.
Gotowość do nauki pisania
Przygotowanie do nauki pisania jest procesem wieloetapowym. Obejmuje on cały okres przedszkolny i rozpoczyna się już w wieku 3 lat. Rozwijanie sprawności dziecka w zakresie przygotowania do przyszłej nauki pisania dotyczy początkowo rozwoju ruchowego i orientacji w przestrzeni. Równolegle z zabawą ruchową i konstrukcyjną dziecko podejmuje także działalność plastyczną, która od początku służy pośrednio przygotowaniu do nauki pisania.
Za gotowość do nauki pisania odpowiedzialne są umysłowe, motoryczne i emocjonalne właściwości dziecka 6-letniego.
Zadania wychowania przedszkolnego w zakresie przygotowania do nauki pisania obejmują:
Zajęcia i zabawy ruchowe mające na celu ułatwienie dziecku poznania schematu własnego ciała i kierunku. Stwarzanie warunków do swobodnej działalności artystyczno-konstrukcyjnej:
1) doskonalenie sprawności manualnych w trakcie montowania, modelowania, wydzierania i wycinania, 2) doskonalenie swobodnych ruchów rąk, np. prowadzenie linii ciągłych łączących poszczególne punkty, 3) przetwarzanie obrazu ruchowego na obraz graficzny i odwrotnie, 4) odtwarzanie i odwzorowywanie różnych form, kształtów i układów w trakcie układania, lepienia i konstruowania, 5) wykonywanie elementów literopodobnych.
Gotowość do nauki czytania i pisania
Gotowość do nauki czytania i pisania można rozpatrywać w trzech aspektach:
gotowość psychomotoryczna warunkująca opanowanie techniki czytania i pisania, gotowość słownikowo-pojęciowa dotycząca rozpoznawania znaczenia symboli graficznych lub dźwiękowych - warunkuje rozumienie czytanego lub pisanego tekstu, gotowość emocjonalno-motywacyjna oznacza umiejętność krytycznego, twórczego czytania i pisania oraz rozumienie znaczenia tych umiejętności. Polega na kształtowaniu pozytywnego stosunku do książki, budzeniu zainteresowania słowem pisanym.
Proces przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania w przedszkolu musi mieć charakter planowy i systematyczny, uwzględniający możliwości rozwojowe dzieci. Dlatego też działania dydaktyczno-wychowawcze z dziećmi w wieku przedszkolnym w zakresie elementarnej nauki czytania i pisania powinny obejmować:
1) działania dydaktyczno-wychowawcze ogólnorozwojowe: - wzbogacanie wiedzy dziecka o otaczającym świecie, - wzbogacanie słownictwa, - kształtowanie poprawnej wymowy, - kształtowanie umiejętności komunikatywnego wypowiadania się, - rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej i wrażliwości słuchowej, - rozwijanie koncentracji uwagi, - rozwijanie sprawności manualnej, 2) wzbudzania zainteresowania książką i motywacji do nauki czytania i pisania, 3) podjęcie prób globalnego odpoznawania wyrazów, 4) kształtowanie umiejętności analizy i syntezy wyrazów słuchowej, słuchowo- wzrokowej i wzrokowej wyrazów, 5) doskonalenie sprawności ręki i umiejętności odtwarzania kształtów, 6) ćwiczenia kształtujące technikę czytania prostych wyrazów, zdań a następnie krótkich tekstów, 7) kształtowanie umiejętności odtwarzania znaków literopodobnych, 8) kształtowania umiejętności czytania ze zrozumieniem.
Niektóre dzieci, mimo dobrej sprawności intelektualnej, nie mogą nauczyć się czytać i pisać za pomocą powszechnie stosowanych metod. Jeżeli u dziecka stwierdza się opóźnienie rozwojowe w zakresie funkcji percepcyjno-motorycznych nie wynikających z wady wzroku czy słuchu, mówimy, że ma ono specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.
Dla określenia specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania używa się terminu dysleksja rozwojowa. Przyczyną dysleksji rozwojowej mogą być mikrouszkodzenia tych części kory mózgowej, które są odpowiedzialne za rozpoznawanie słyszanych głosek, widzianych liter oraz łączenia ich w wyrazy.
Zaburzenia w rozwoju utrudniają dzieciom nabycie umiejętności czytania i pisania w przewidywanym przez program nauczania czasie. Dlatego też, konieczne jest podjęcie pracy stymulacyjno-wyrównawczej, w celu niwelowania tych zaburzeń jeszcze w przedszkolu.
Trudności w czytaniu i pisaniu dostrzegane są najczęściej dopiero w początkowym okresie nauki szkolnej. Tymczasem już w wieku przedszkolnym można zauważyć objawy charakterystyczne dla dzieci z tzw. ryzyka dysleksji. Dysleksję bowiem wymienia się jako jedną z najistotniejszych przyczyn niepowodzeń szkolnych. Symptomy zaburzeń typu dyslektycznego u dzieci w wieku przedszkolnym:
obniżona sprawność ruchowa, zaburzona orientacja w przestrzeni i schemacie własnego ciała, trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, obniżona sprawność manualna - niechęć do wykonywania prac plastycznych i graficznych, opóźnienie rozwoju mowy, wadliwa wymowa, trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie, trudności w różnicowaniu głosek podobnych, zaburzenia analizy i syntezy głoskowej i sylabowej.
Współwystępowanie wielu z wymienionych objawów pozwala przypuszczać, iż dziecko może mieć pewne specyficzne problemy z nauką czytania i pisania w szkole. Dlatego też warto jak najwcześniej rozpocząć działania profilaktyczne.
Mirada