Szkółkarstwo - MIKORYZA W SZKÓŁKARSTWIE.pdf - Szkółkarstwo-magazyn - wywrotowy

15.12.2011

Szkókarstwo - MIKORYZA W SZKÓKARSTWIE

Szukaj:

w roku: wsstkie w kategorii:

wsstkie

sukaj

OGLNE

MIKORYZA W SZKÓŁKARSTWIE

Wojciech Górka

Numer: 03/2003

Po raz pierwszy terminu mikoryza uył w 1885 roku niemiecki fitopatolog zajmujący się

leśnictwem — A. B. Frank. Mikoryza (w dosłownym tłumaczeniu z greckiego — grzybokorzeń)

oznacza współycie grzybów z komórkami roślin naczyniowych. W naturze zaleność taka nie

jest wyjątkiem, ale raczej regułą — naukowcy oceniają bowiem, e dotyczy ona a 95% roślin.

Tak zwane mikoryzowanie podłoy w towarowej produkcji szkółkarskiej prowadzone jest

natomiast na niewielką skalę.

Grzyb Laccaria laccata na zmikoryzowanej siewce jodły

Typy mikoryzy

Literatura naukowa podaje, e istnieje siedem typów mikoryzy, z których dla produkcji szkółkarskiej

znaczenie mają trzy.

Mikoryza endotroficzna — korzeń rośliny nie róni się zewnętrznie od korzeni gatunków

nietworzących mikoryzy. Strzępki grzyba rozwijają się we wnętrzu komórek korzeni. Ten typ

zaleności występuje u niektórych gatunków drzew i krzewów liściastych, np. u jesionów. Mikoryzy

endotroficzne tworzone są głównie z grzybami naleącymi do rzędu Glomales (np. Glomus

intraradices ).

Mikoryza ektotroficzna — strzępki grzyba oplatają korzenie rośliny tworząc tzw. mufkę lub opilśnię

oraz wchodzą do przestrzeni pomiędzy komórkami korzenia (formują tam tzw. sieć Hartiga) jednak

nigdy — do wnętrza komórek roślinnych. Często u roślin zanikają włośniki, a ich funkcje przejmują

strzępki grzyba. Jest to najczęściej spotykany typ mikoryzy, charakterystyczny zwłaszcza dla drzew i

krzewów iglastych (m.in. z rodzin Pinaceae , Cupressaceae ), ale powszechny te u liściastych (np.

Betulaceae , Fagaceae ). Ten typ bywa te nazywany mikoryzą arbuskularną lub wezikularno-

arbuskularną (VAM), ze względu na formy, jakie przybiera strzępka grzyba po wniknięciu do wnętrza

tkanki (wezikule — pęcherzyki, arbuskule — formy drzewkowate). Mikoryzy ektotroficzne tworzą

grzyby z klasy podstawczaków oraz workowców. Najczęściej wykorzystywane gatunki to Laccaria

laccata (fot.), Hebeloma crustuliniforme oraz Pisolithus tinctorius .

Mikoryza erikoidalna — występuje u gatunków z rodzin Ericaceae , Empetraceae oraz Epacridaceae

(z wyjątkiem rodzajów Arbutus i Artcostaphlos ). Według niektórych źródeł, jest formą mikoryzy

ektotroficznej, według innych — odrębną. Do najczęściej wymienianych grzybów, które tworzą ten typ

mikoryzy, naleą workowce z rodzaju Hmenoscphus .

Znaczenie dla roślin

Z mikoryzy, będącej symbiozą pomiędzy grzybami i roślinami, korzystają obydwaj partnerzy. Zwiększa się

dzięki niej przede wszystkim moliwość pobierania składników pokarmowych, które są niedostępne (albo

www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=309

1/3

15.12.2011

Szkókarstwo - MIKORYZA W SZKÓKARSTWIE

dzięki niej przede wszystkim moliwość pobierania składników pokarmowych, które są niedostępne (albo

trudno dostępne) dla grzybów lub roślin, rozwijających się oddzielnie. Dla tych drugich najwaniejszym

poytkiem ze współycia jest ułatwiony dostęp do potasu z podłoa. Strzępki grzyba mogą bowiem

tworzyć tzw. sznury grzybniowe transportujące składniki pokarmowe, a take wodę z miejsc, do których nie

sięgają korzenie roślin.

Wiele doświadczeń laboratoryjnych udowodniło, e rośliny mikoryzowane znacznie szybciej rosną ni te

rozwijające się w podłou pozbawionym grzybów mikoryzowych. Inne efekty, chocia niedające się tak łatwo

zmierzyć, jak tempo wzrostu, i bezpośrednio niezwiązane z pobieraniem składników pokarmowych, równie

mogą być wynikiem lepszego zaopatrzenia roślin w potas. Na przykład, gdy go mają pod dostatkiem, są

odporniejsze na stres wywołany brakiem wody i, w rezultacie, na suszę. W doświadczeniach

przeprowadzonych na uniwersytecie w Tennessee (USA) okazało się, e mikoryzowane siewki dębów dłuej

utrzymywały turgor w warunkach suszy ni rośliny kontrolne. Te same badania wykazały take, e mikoryza

moe zwiększać wytrzymałość roślin na niską lub wysoką temperaturę. Mikoryzowane szczepem grzyba

tolerancyjnego wobec wysokiej temperatury siewki jednego z gatunków sosny ( Pinus taeda ) przetrwały bez

uszczerbku 5 tygodni w temperaturze +38 o C, podczas gdy większość roślin kontrolnych zginęła. Siewki sosny

wejmutki uprawiane w kontenerach w podłou, do którego wprowadzono grzyby z naturalnego rejonu

występowania tego drzewa w stanie Kentucky, okazały się o wiele odporniejsze na niską temperaturę. W

nieogrzewanej szklarni przezimowało a 80% z nich, podczas gdy z siewek uprawianych w sterylnym podłou

przetrwało zimę zaledwie 20%.

Inne efekty mikoryzy wydają się nie mieć wiele wspólnego z potasem. Naley do nich zdolność grzybów

mikoryzowych do pobudzania rozwoju niektórych poytecznych bakterii w strefie korzeniowej roślin.

Niektórzy naukowcy twierdzą wręcz, e to właśnie te bakterie — na które często nie zwraca się uwagi w

doświadczeniach — najbardziej wpływają na wzrost mikoryzowanych roślin. Bakterie pomagają bowiem

roślinom bronić się przed infekcjami ze strony patogenów glebowych, przed których atakiem chronią take

antybiotyki wytwarzane przez grzyby mikoryzowe. W przypadku ektomikoryzy niebagatelną rolę ochronną

odgrywa te warstwa grzybni wokół korzeni, która tworzy fizyczną barierę dla wrogich organizmów. Rośliny

mikoryzowane są te rzadziej uszkadzane przez nicienie. Te ostatnie rozpoznają bowiem korzenie

(zmikoryzowane) nie jako fragment rośliny ywicielskiej, ale jako organizm grzyba.

Rośliny współyjące z grzybami produkują te znacznie większe ilości cytokinin, które powstają w

wierzchołkach wzrostu korzeni (tych jest więcej u roślin mikoryzowanych).

Praktyczne, wymieniane w licznych pracach naukowych, efekty korzystnego wpływu mikoryzy na rośliny to:

skrócenie czasu produkcji od rozmnoenia roślin do kwitnienia, lepsze ukorzenianie się sadzonek, zwiększona

odporność roślin na zasolenie, a take na obecność metali ciękich i zmiany pH podłoa, na niekorzystne

właściwości fizyczne podłoa (np. ciękie, zbite gleby w szkółkach gruntowych) oraz zmniejszenie stresu

związanego z przesadzaniem roślin.

Metody wprowadzania grzybów do podłoy i badania obecności mikoryzy

Grzyby mikoryzowe oferowane są w handlu w formie biopreparatów (tzw. inokulum), które mogą zawierać

zarodniki grzybów, fragmenty grzybni lub zmikoryzowanych korzeni roślin.

Zarodniki są najbardziej odporne na niekorzystne warunki zewnętrzne, ale uycie takiego inokulum wymaga

długiego okresu (kiełkowanie zarodników i rozwój grzybni) potrzebnego do nawiązania kontaktu grzybów

mikoryzowych z korzeniami. Drugą zaletą zarodników są ich niewielkie wymiary, dzięki czemu takie inokulum

mona wprowadzać do podłoy w formie roztworu podawanego przez linie kroplujące lub za pomocą

opryskiwaczy. W ten sposób mona jednak postępować jedynie w przypadku grzybów ektomikoryzowych,

gdy zarodniki gatunków endomikoryzowych muszą wejść w bezpośredni kontakt z korzeniami.

Inokulum, oprócz fragmentów organizmu grzybów, zawiera take nośnik. Moe nim być torf, piasek, glina,

ziemia ogrodowa lub inne stałe podłoe. W szkółkach pojemnikowych takie biopreparaty miesza się z

podłoem do uprawy roślin albo podłoe opryskuje roztworem inokulum z zarodnikami. W szkółkach

gruntowych biopreparat (zwykle "rozcieńczony" torfem lub korą) umieszcza się w dołkach przed sadzeniem

roślin. Inną metodą jest zanurzanie korzeni roślin w wodnym roztworze biopreparatu (zwykle z dodatkiem

hydroelu, który zapobiega szybkiemu spływaniu zawiesiny), bezpośrednio przed sadzeniem.

Aby się przekonać, czy doszło do powstania mikoryzy ektotroficznej, wystarczy obejrzeć korzenie

roślin i stwierdzić, czy jest na nich opilśnia. W przypadku mikoryzy endotroficznej niezbędne są natomiast

badania laboratoryjne. Najczęściej odcinki korzeni tnie się na "plasterki", barwi i pod mikroskopem szuka

strzępek grzybów w tkankach roślin. Jedną z nowszych metod posługuje się dr Adam Świderski z Akademii

Rolniczej w Krakowie. Metoda ta polega na pomiarze biomasy grzybów w tkankach roślinnych, na podstawie

analizy zawartości ergosterolu (związku charakterystycznego wyłącznie dla grzybów, u których wchodzi on w

skład błon lipidowych). Oddzielone od podłoa korzenie roślin rozdrabnia się, sporządza z nich ekstrakt, a

następnie poddaje go analizie chromatograficznej (HPLC)*, pozwalającej ustalić zawartość ergosterolu.

Czy warto uywać w szkółkach?

Trudno o jednoznaczną odpowiedź na to pytanie. Wydaje się, e w duym stopniu zaley ona od tego, czego

oczekuje producent i jakim etapem produkcji się zajmuje. Nie mona się spodziewać zdecydowanie

większych lub szybszych przyrostów roślin w następstwie mikoryzacji, gdy takie uzyskuje się jedynie w

sterylnych warunkach laboratoryjnych. W większości podłoy uywanych w szkółkach występują bowiem

naturalnie róne gatunki grzybów i wprowadzenie dodatkowych raczej nie przyniesie szybko efektów.

Korzystnych rezultatów mona się jednak spodziewać w dłuszym okresie — np. w szkółkach gruntowych

rośliny będą lepiej wykorzystywały składniki pokarmowe z podłoa, lepiej znosiły suszę oraz zimowały.

Trudno take liczyć na to, e mikoryza moe stać się alternatywą dla chemicznych zabiegów ochrony roślin.

Doświadczenia potwierdzają wprawdzie, e np. mikoryzowane siewki sosen są odporniejsze na poraenie

przez patogeny z rodzajów Rhioctonia i Fusarium , jednak przy wielkotowarowej produkcji tradycyjna walka z

www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=309

2/3

15.12.2011

Szkókarstwo - MIKORYZA W SZKÓKARSTWIE

przez patogeny z rodzajów Rhizoctonia i Fusarium , jednak przy wielkotowarowej produkcji tradycyjna walka z

chorobami wydaje się nie do uniknięcia. Udowodniono przy tym, e grzyby mikoryzowe lepiej znoszą

traktowanie niektórymi fungicydami ni patogeny, ale równocześnie pewne środki grzybobójcze (szczególnie

systemiczne) hamują rozwój mikoryz.

W szkółkach polowych zabiegiem, który moe zniszczyć efekty mikoryzy, jest równie mechaniczna uprawa

gleby. W badaniach kanadyjskich okazało się, e rośliny kukurydzy (w jej korzeniach tworzy się zwykle

mikoryza) wysiane na polu zaoranym pobierały, na przykład, znacznie mniej fosforu ni siewki, które wyrosły

na polu pozostawionym bez orki. W analogicznym doświadczeniu szpinak (nie tworzy mikoryz) nie wykazywał

adnych rónic

w pobieraniu tego pierwiastka na obu polach. Wany jest te płodozmian, gdy ju jeden sezon uprawy roślin,

które nie współyją z grzybami (np. rzepak), powoduje gwałtowne zmniejszenie się populacji grzybów

mikoryzowych.

Według niektórych naukowców i szkółkarzy, mikoryza sprawdza się bardzo dobrze w przypadku młodych

roślin rozmnaanych z nasion, sadzonek lub przenoszonych ex vitro ze sterylnych warunków laboratorium in

vitro . Rośliny takie rzadziej ulegają patogenom odglebowym oraz mają wyszą aktywność fotosyntetyczną

ni rośliny pozbawione mikoryz.

Stosunkowo mało prac i doświadczeń dotyczy natomiast przydatności wprowadzania mikoryz

w szkółkach roślin ozdobnych, szczególnie w produkcji pojemnikowej. W tym przypadku największym

problemem jest negatywny wpływ nawozów i środków ochrony roślin na grzyby mikoryzowe. Okazuje się

bowiem, ze rozwój tych organizmów moe zostać silnie ograniczony, na przykład, przez intensywne

dokarmianie roślin fosforem, azotem, czy nawet uywanie nawozów zawierających cynk. Nawozami, które w

doświadczeniach prof. Stefana Kowalskiego z Akademii Rolniczej w Krakowie dotyczących ektomikoryzy nie

wpływały negatywnie na rozwój grzybów mikoryzowych były te o spowolnionym działaniu (rozmowa z

profesorem S. Kowalskim na temat mikoryzy w leśnictwie). Powanym problemem, szczególnie bezpośrednio

po wprowadzeniu inokulum do podłoa, moe te być zbyt intensywne nawadnianie, które hamuje rozwój

grzybów i ich wnikanie do korzeni rośliny.

Najwaniejszym efektem mikoryzy jest jednak przygotowanie roślin do prawidłowego rozwoju po opuszczeniu

szkółki i posadzeniu na miejsce stałe, gdzie nie będą dłuej nawadniane ani nawoone. Potwierdzeniem tej

tezy jest następujący wniosek dr. Teda Johna, zajmującego się od wielu lat problemami mikoryz w

amerykańskiej szkółce Tree of Life. "Mikoryza stwarza szkółkarzom więcej problemów ni przynosi

korzyści, chyba e głównym motywem jej stosowania jest prawidłowy wzrost i rozwój roślin po

opuszczeniu szkółki". Mikoryzowany materiał szkółkarski radzi sobie szczególnie dobrze, gdy trafi na

stanowiska po rekultywacji lub do ogrodów zakładanych wokół nowo powstałych budynków, gdzie gleba jest

zdegradowana i pozbawiona naturalnej mikroflory. Z tego powodu najwięcej prac dotyczących mikoryzy

poświęcono dotychczas produkcji leśnego materiału szkółkarskiego. W tym przypadku jednym z

podstawowych kryteriów jakości produkcji jest bowiem procent przyjęć roślin po posadzeniu na miejsce stałe.

* W sprawie badań roślin na obecność mikoryzy mona się kontaktować z dr. Adamem Świderskim w

Zakładzie Biochemii Wydziału Ogrodniczego AR w Krakowie, najlepiej za pośrednictwem poczty elektronicznej

( aswider@ogr.ar.krakow.pl )

powrót

Hasło Ogrodnicze | plantpress.pl | kontakt

NOTA PRAWNA

Materiały umieszczone na portalu www.szkolkarstwo.pl objęte są ochroną wynikającą z ustawy z dnia 4

lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a właścicielem ich autorskich praw

majątkowych jest Plantpress sp. z o.o z siedzibą w Krakowie.

Plantpress sp. z o.o z siedzibą w Krakowie zastrzega w rozumieniu art. 25 ust.1 pkt.1 ustawy z dnia 4

lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, i dalsze rozpowszechnianie aktualnych

artykułów opublikowanych na portalu www.szkolkarstwo.pl jest zabronione niezalenie od celu w jakim

rozpowszechnienie miałoby nastąpić, lub uytego środka przekazu.

www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=309

3/3

Szkółkarstwo - MIKORYZA W SZKÓŁKARSTWIE.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: