Wykład V
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA O REHABILITACJI
Rehabilitacja – proces koordynujący działania medyczne i pozamedyczne prowadzone w celu przywrócenia zdolności do samodzielnego życia w społeczeństwie człowiekowi, który tych zdolności nie nabył lub utracił w wyniku choroby lub urazu.
Polska szkoła rehabilitacji:
Rehabilitacja ciągła - prowadzona od dnia zaistnienia choroby lub urazu, przez cały okres leczenia szpitalnego lub ambulatoryjnego, przez wiele miesięcy czy lat, mająca na celu niedopuszczenie do śmierci społecznej, jaką jest stan zależności społecznej czy inwalidztwo.
Rehabilitacja kompleksowa – koordynuje działania:
- Lekarzy specjalistów
- Fizjoterapeutów,
- psychoterapeutów
- pielęgniarek
- pedagogów
- Protetykóew i ortotyków
- Socjologów
Rehabilitacja wczesna – już na etapie interwencji lekarza domowego lub lekarza pogotowia, w pierwszych dniach choroby lub po urazie.
Rehabilitacja powszechna – dla wszystkich potrzebujących, ze wszystkich warstw społecznych, we wszystkich dyscyplinach medycznych.
Akinezja – bezczynność ruchowa – zespół objawów patologicznych wieloukładowych bezpośrednio związanych z ograniczeniem normalnej aktywności ruchowej.
Zespół akinezji rozumiany jest jako bezpośrednia przyczyna przewlekłych zmian wielonarządowych pogłębiających patologię urazową lub patologię powodowaną przez chorobę pierwotna.
Skutki akinezji:
- Podwyższenie pH skóry, co sprzyja infekcjom
- Obniżenie rzutu minutowego serca
- Pogorszenie przepływu żylnego krwi w łożysku obwodowym (żylaki, zakrzepica)
- Obniżenie adaptacji łożyska naczyniowego do zmian pozycji ciała (zapaść ortostatyczna)
- Zwiększenie wydalania wapnia z moczem (osteoporoza)
- Obnizenie pojemności życiowej płuc (stany zapalne płuc)
- Zaniki proste mięśni
- Zaburzenia czynności troficznej (odleżyny)
- Zaburzenia psychiki (stany depresyjne)
Cele rehabilitacji:
- Niedopuszczenie do śmierci społecznej
- Powrót do stanu sprzed zachorowania lub urazu
- Kompensacja ubytków funkcji
- Utrzymanie i poprawa ogólnej sprawności i wydolności psycho – fizycznej.
Cele rehabilitacji oddechowej:
- Utrzymanie i poprawa funkcji układu oddechowego
- Korekta istniejących przed zabiegiem nieprawidłowosci
- Nauka prawidłowego oddechu odpowiednim torem
- Zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego
Etapy rehabilitacji:
- Ambulatoryjny
- Wewnątrzszpitalny
o Okres przedoperacyjny
o Operacyjny
o Pooperacyjny - wczesny i późny
- Sanatoryjny
Czynniki stresotwórcze:
Związane z przebywaniem w środowisku szpitalnym:
- Oderwanie od codziennego toku życia i normalnej aktywności
- Skojarzenie szpitala z cierpieniem i śmiercią
- Szpital miejscem ograniczającym swobody
- Postawa personelu
- Informacje dotyczące zwyczajów na oddziale, planów badań, mozliwości organizowania czasu wolnego
Czynniki społeczne:
- Zmiana roli społecznej (uzależnienie od innych)
- Uniemozliwienie realizacji celów zawodowych
- Utrata wpływu na sprawy pozostawione poza szpitalem
- Lęk o losy rodziny
- Niepewność losu po opuszczeniu szpitala
Czynniki związane z sytuacją choroby:
- Lęk o zdrowie
- Lęk o życie
- Przed bólem
- Przed zabiegiem operacyjnym
- Przed zabiegami diagnostycznymi
Reakcje na stres:
Bezpośrednie reakcje emocjonalne:
- lęk, niepokój, zagrożenie, drazliwość, nadpobudliwość, gniew, depresja, niechęć, zmęczenie
Reakcje obrony przed stresem(ukierunkowane na skutek, np.lęk, nie na przyczynę czyli sytuacje trudną):
- wyparcie
- zaprzeczenie
- tłumienie
(choroba jest lekka, mało groźna, potrwa niedługo, unikanie rozmów na temat choroby lub
pogłębianie wiedzy na jej temat)
Reakcje zwalczania stresu:
- dążenie do uzyskania kontroli nad sytuacją
(formułowanie długofalowych celów życiowych, poszukiwanie wsparcia u rodziny i bliskich, akceptacja trudów leczenia)
Fizjoterapia oddechowa
Charakterystyka oddechu fizjologicznego:
- wdech nosem
- wydech ustami
- krótki wdech
- długi wydech
- stosunek wdechu do wydechu 1:2, 1:3
- głęboki wdech
- do uczucia braku powietrza wydech
- około 16 – 18 oddechów na min
- 3 – 4 oddechy w serii, lub 20 co godzinę
Tory oddechowe:
o Tor piersiowy
o Przeponowy
o Mieszany
Tor oddechowy a rodzaj zabiegu: wybór toru oddychania uzależniony od bólu pooperacyjnego:
- Tor piersiowy – stosowany w laparotomiach
- Tor przeponowy - stosowany w torakotomiach
- Wyjątki – cholecystektomia i hernioplastyka - obok oddechu torem piersiowym też tor przeponowy
Efektywny kaszel:
Powikłania związane z zaleganiem wydzieliny:
- Niewydolność oddechowa
- Odoskrzelowe zapalnie płuc
- Niedodma
- Nierozprężające się płuco
- Zgon
- Dyskomfort fizyczny i psychiczny
- Konieczność bronchoaspiracji
Zabiegi wspomagające efektywny kaszel:
- Ćw oddechowe, butelka do ćw oddechowych z oporem
- Oklepywanie – tapotaż ręczny
- Inhalacje
- Stabilizacja rany operacyjnej
- Ciepłe płyny
- Wysokie ułożenie
- Pozycje drenażowe
- Wczesna pionizacja
Podział ćwiczeń leczniczych: (przepisane tylko wskazania, metodyka chyba jest zbędna na tym etapie...)
- Bierne :o) - porażenia, niedowłady, choroby w których wysiłek jest niewskazany
- Wspomagane – osłabienie siły mięśniowej
- Samowspomagane
- Redresje – ograniczenie ruchomosci
- Izometryczne – unieruchomienia, proste zaniki
- Czynne w odciążeniu – zaniki, osłabienie siły od +1 do +2 w skali L, słaby zrost, zmiany powierzchni stawowych
- Czynne w odciążeniu z oporem – osłabienie siły od +2 – 3
- Czynne wolne
- Czynne z oporem
- Synergistyczne – wykorzystuje zjawiska promieniowania ruchowego, unieruchomienie w gipsie
- W wodzie
- Poranne
- Ogólnousprawniajace
- Rozluźniające
Amputacje – usprawnianie:
- Usprawnianie przed zabiegiem – przygotowanie psychiczne i fizyczne – rutynowo
- Usprawnianie po zabiegu, w tym przed zaprotezowaniem:
o Prawidłowe ułożenie kikuta (przykurcze zgięciowe i w odwiedzeniu)
o Higiena kikuta
o Ćw utrzymujace prawidłową ruchomość w stawach
o Ćw utrzymujące siłę mięśniową na poziomie siły po stronie zdrowej
o Ćw utrzymujące masę mięśniową
o Prawidłowe kształtowanie, bandażowanie kikuta
o Ćw czucia powierzchownego i głębokiego (kończyny górne)
o Hartowanie kikuta – 2-3 doba pooperacyjna
o Oglądanie, obmacywanie, oklepywanie, opukiwanie
o Obciążanie osiowe – po usunięciu szwów
o Hartowanie hydrotermiczne
o Ćw równoważne
o Ćw w wodzie
o Nauka padania
o Nauka chodzenia o balkoniku i o kulach
o Nauka chodzenia o protezie
o Ćw korekcyjne, zwłaszcza przy wysokich amputacjach kończyn górnych
- Po zaprotezowaniu:
o Nauczanie nakładania i zdejmowania protezy
o Nauczanie wykonywania ruchów protezą
o Korekta błędów – chód podskakujący, koszący
o Osiągnięcie automatyzacji i precyzji ruchów
o Informacja do czego proteza służy
fizjo.awf