Glistnik jaskółcze ziele

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) – gatunek byliny z rodziny makowatych (Papaveraceae Juss.). Jedyny gatunek w monotypowym rodzaju glistnik (Chelidonium). Pospolity w Europie i basenie Morza Śródziemnego. Występuje też w Ameryce Północnej, przewieziony tam przez osadników jako zioło lecznicze na choroby skóry. W Polsce jest pospolity na całym obszarze.

W Polsce funkcjonują także nazwy: jaskółecznik (białostockie), celidonia (Pomorze), cyndalia (górnośląskie), cyngalia (kieleckie), glistewnik (Podlasie), złotnik (Wielkopolska), żółtnik (Mazowsze). Stara polska nazwa nawiązuje do wiary, że roślina ukazuje się wraz z powrotem jaskółek, a zamiera z ich odlotem.

Kwiat i owoce glistnika jaskółcze ziele

Przełamana pusta łodyga glistnika,
widoczny wyciekający sok i delikatne włoski

Liść glistnika jaskółcze ziele

Charakterystyka [1][2] [edytuj]

Łodyga

Rzadko, odstająco owłosiona. Rozgałęzia się widlasto, osiąga do 90 cm wysokości, po przełamaniu wydziela pomarańczowy sok mleczny. Pod ziemią ciemnobrunatne, walcowate kłącze.

Liście

Pierzastosieczne, jajowate do okrągłych, nierówno, głęboko wcinane lub karbowane, górne 3-klapowe. Dolne długoogonkowe, górne krótkoogonkowe. Z wierzchu jasnozielone, spodem sinozielone.

Kwiaty

Złocistożółte, zebrane w baldaszkach po trzy do ośmiu, o średnicy do 2 cm. Korona składa się z 4 odwrotnie jajowatych płatków, kielich dwudziałkowy, wcześnie opadający. Jednokomorowy słupek z dwudzielnym znamieniem, liczne pręciki. Kwitnie od maja do sierpnia.

Owoc

Równowąska torebka, zewnętrznie przypominająca łuszczynę. Nasiona czarne, błyszczące. Zawierają elajosom i są rozsiewane przez mrówki (myrmekochoria).

Korzeń

Rozgałęziony, od zewnątrz brunatnoczerwony, na przełomie żółty.

Biotop

Siedliska ruderalne, przydroża, obrzeża lasów, zarośla, potoki. Preferuje miejsca zacienione. Roślina nitrofilna i wskaźnikowa gleb ilastych. Pospolity chwast w sadach i ogrodach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia[3].

Roślina trująca

Ze względu na dość silne toksyczne własności leczenie tą rośliną może być przeprowadzane tylko za wiedzą i pod kontrolą lekarza. Nie może być stosowana pod koniec ciąży (pobudza skurcze macicy), w chorobie wrzodowej, przy jaskrze i ostrych nieżytach przewodu pokarmowego[4].

Zastosowanie [edytuj]

·         Roślina lecznicza:

o        Surowiec zielarski: ziele glistnika (Chelidonii Herba), korzeń glistnika (Chelidonii Radix).

o        Skład chemiczny: ok. 20 alkaloidów izochinolinowych (m.in.: chelidonina, berberyna, chelerytryna, sangwinaryna, protopina i inne), kwasy organiczne (kwas chelidonowy, jabłkowy, cytrynowy) oraz pochodne kwasów fenolowych, saponiny, duże ilości soli wapniowych oraz enzymy proteolityczne.

o        Zbiór i suszenie: ziele (młode pędy) zbierać najlepiej w okresie kwitnienia w maju i czerwcu. Suszyć w podwyższonej temperaturze ok. 30°C[5].

o        Działanie:

§         chelidonina wykazuje działanie rozkurczowe na drogi żółciowe, przewód pokarmowy i oskrzela oraz żółciopędne i słabe uspokajające.

§         chelerytryna i sangwinaryna wykazują działanie bakteriobójcze, pierwotniakobójcze, grzybobójcze,

§         przeciwnowotworowe (chelidonina hamuje podziały komórek)

§         używany powszechnie jako lek usuwający brodawki (kurzajki) na skórze. Wystarczy kilka razy posmarować kurzajkę sokiem mlecznym z glistnika. Kurzajkę uprzednio należy zmiękczyć wodą z mydłem. Działanie to wiąże się z obecnością w soku chelidoniny.

Ciekawostki [edytuj]

·         Dym powstający ze spalonej rośliny ma własności owadobójcze[2].

·         W starożytności używano tej rośliny do zwalczania robaków przewodu pokarmowego, a także jako pułapkę do łapania ryb i ptaków[4].

Przypisy

1.       ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953. 

2.       ↑ 2,0 2,1 Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6....