Chrześcijaństwo nowożytne
Wykład z dnia: 15.03.2007
Kursywa oznacza materiał, który nie pojawił się na wykładzie.
(prócz tytułów książek i innego typu woluminów, które też pisane są kursywą)
Zawartość:
Pierwsza reformacja - zwinglianizm, kalwinizm, anglikanizm, reformacja w Skandynawii, w Czechach i na Węgrzech.
Zwinglianizm
Jako wyodrębnienie się miejskiego ruchu reformacyjnego. Zorganizuje się on w autonomiczną miejską formę kościelnej organizacji, która stanie się charakterystyczna dla szwajcarskiej reformy protestanckiej (Daniel Olszewski, Dzieje Chrześcijaństwa w zarysie, s. 200).
Ruch wśród protestanckiej reformacji, któremu początek dał
Ulryk Zwingli (1484-1531).
- urodzony w Kantonie, Szwajcaria
- kapłaństwo uzyskuje w 1506 r.
- wykształcony, studia na kilku uniwersytetach
- działał w Zurychu
Występuje w tym samym czasie co Luter, ale działa niezależne od niego; choć wnioski do jakich obaj doszli były podobne. Wystąpienie Lutra dodaje mu otuchy do działania.
Poruszane kwestie:
- piętnuje on oszustwa rzymskie (sprawy fiskalne), odpusty;
- potępia posty, celibat, kult świętych, msze św. jako ofiary, średniowieczne formy pobożności;
- radom miejskim chce przyznać prerogatywy w decydowaniu o sprawach kościelnych;
Specyfika Szwajcarii: duże miasta o dużej autonomii, rada miejska ma tam dużo władzy, wobec czego jest ona ważna; program Zwinglego i teren na którym działa sprzyjają demokracji;
Doniosła rola w reformacji, jaką odegrały miasta - możemy tu mówić o „rewolucji miast” (za Dawsonem).
1527 - utworzono „Chrześcijański Związek Miejski”, a następnie „Unię Chrześcijańską” - przygotowanie areny dla wojen religijnych (Olszewski).
Zwingle działa inaczej niż Luter - ten dowartościował władzę książąt, sprzyjanie władzy absolutnej; specyfika Niemiec - podział na księstwa.
Zwingli zginął w walce ze szwajcarskimi katolikami w trakcie bitwy pod Kappel, 1531 r. Z powodu tej wczesnej śmierci, myśl jego odchodzi na plan dalszy (ale typ miasta-Kościoła przetrwał swojego założyciela). Potem zaś zwinglianizm wtapia się w kalwinizm.
Zwingle zostawił po sobie liczne dzieła, ale nie zostały one tak rozpowszechnione jak dzieła Kalwina.
Inne źródła:
Zurychu poprzez swoje działanie i wysunięty program reform próbował wprowadzić teokracje. Jego interpretacja Eucharystii, ze jest to tylko zupełnie symboliczna obecność, doprowadziła do bezowocnej dysputy z Marcinem Lutrem (1483-1546) w Marburgu w roku 1529. Zwingli na nowo zwrócił uwagę chrześcijan, ze Eucharystia jest także wspólnotowym posiłkiem.
Kalwinizm
Francja
Silna władza królewska - sprawowana w interesie Kościoła katolickiego. Konkordat z 1516 r. daje królowi szerokie uprawnienia kościelne, np. Prawo nominacji na różne urzędy kościelne, prawo używania własności Kościoła do wynagradzania swoich ministrów i urzędników - król francuski ma zatem liczne korzyści, które inni uzyskali dopiero w wyniku przewrotu religijnego.
Król jest w zamian zobowiązany do obrony Kościoła katolickiego i udzielenia mu pomocy przeciw heretykom.
Króla nie kusi reformacja i wydaje się, że ta nie będzie mieć miejsca we Francji.
Jan Kalwin
1509-1564 = 55 lat życia
Urodzony na północy Francji, na pograniczu z Belgią (miasto Noyon, siedziba biskupia; ojciec Kalwina pracował na dworze biskupim). Umiera w Genewie.
Ksiądz katolicki
Za Wikipedią: http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Kalwin
Młody Kalwin otrzymał staranne wykształcenie w środowisku młodzieży z miejscowej szlachty. Z tego powodu wyróżniał sie nie tylko wiedza, lecz również doskonałymi manierami, w przeciwieństwie do Marcina Lutra.
W wieku 14 lat Kalwin rozpoczął studia na Uniwersytecie Paryskim (w College de Montaigu), które w zamyśle jego ojca miały zapewnić błyskotliwą karierę duchowna. Jednak Uniwersytet był w tym czasie miejscem gdzie ścierał sie stary scholastyczny i katolicki model nauczania z nowymi renesansowymi prądami epoki, bardzo atrakcyjnymi dla młodego Kalwina.
Pojawiły sie również żądania reform w Kościele. Przywódca reformatorów Jacques Lefevre d’Etaples (1455–1536) miał wielu zwolenników wśród studentów - bliskich przyjaciół Kalwina. Ponadto w kręgach uniwersyteckich były popularne pisma Lutra. Wszystko to przyczyniło sie do oddalenia Kalwina od katolicyzmu. Dodatkowo wzmocnił to nastawienie konflikt ojca Kalwina z dostojnikami kościelnymi z Noyon, co zniweczyło szanse na duchowna karierę Kalwina.
W 1528, po otrzymaniu tytułu magistra sztuk, ojciec kazał Kalwinowi porzucić studiowanie teologii i poświęcić sie studiom prawniczym. Posłuszny ojcu, Kalwin wyjechał do Orleanu, gdzie zapisał sie na tamtejszy renomowany wydział prawa. Kalwin okazał sie najlepszym studentem i często prowadził zajęcia w zastępstwie profesorów. Po upływie 3 lat i studiach w Bourges i Paryżu, Kalwin uzyskał doktorat z prawa oraz aplikanturę. Poznał również gruntownie starożytną grekę i łacinę. Przyjaźnił sie ze studentami, których cechowało niechętne nastawienie do katolicyzmu.
Śmierć ojca w 1531 dala Kalwinowi możliwość decydowania o własnym losie. Powrócił wtedy do ośrodka życia intelektualnego - Paryża.
Kalwin wystąpił z protestem wobec Kościała w takim kształcie w jakim go znał. Zrywa z Kościołem w 1934 r. Uchodzi z ojczyzny do Szwajcarii. Pisze Institutio Religionis Christianae, wydanie łacińskie 1535 (Nauka religii chrześcijańskiej, tzw. ‘summa teologiczna Kalwina‘). W 1536 jest zmuszony porzucić Francję i przenosi się do Genewy (francuska część Szwajcarii).
Genewa w tym czasie: mieszkańcy po wpływem idei reformacyjnych wypędzili biskupa i ustanowili w niezależnym mieście wolny ustrój republikański.
W Genewie dokonuje on rewolucji przeciw tamtejszemu biskupowi katolickiemu. Kalwin ma duże pole działania. Jest już wtedy znanym teologiem katolickim, zostaje zatem chętnie przyjęły. Ma możliwość i prawo głosić swoje kazania, wykładać swoją teologię.
Ma on także udział w administrowaniu miastem, w efekcie czego, właściwie wprowadza on rządy teokratyczne (ma on faktyczną władzę)
Swoją naukę dotyczącą postępowania w sprawach kościelnych i w sprawach państwowych wykłada w dziele O ustroju Kościoła z 1536 roku. Rok później, w 1537 r. pisze Katechizm (wykład teologii).
Głosi poglądy radykalne. Ma przeciwników, musi zatem opuścić Genewę. Udaje sie w kierunku Niemiec, ale ostatecznie w 1541 roku wraca do Genewy. Zostaje tam wezwany by spacyfikować konflikty religijne (ma duży autorytet). Od tego czasu będzie juz na stałe przebywał w Genewie, aż do śmierci w 1564 r. Umiera schorowany i wyniszczony ascezą.
Kalwin był osobą która, posiadała faktyczną władzę nad Genewą - choć nie było żadnych świeckich, administracyjnych podstaw tej władzy.
Dokonuje reformy ustroju Genewy. Wydaje w 1542 r. Ordonans Ecclesiastic
Wprowadza trzy urzędy: pasterzy, doktorów, urząd starszych.
1. Pasterze - ich zadaniem jest nauczanie wiernych, duchowe kierownictwo (jakby moralizatorzy z urzędu), udzielanie sakramentów.
Wszystko jest podporządkowane religii (np. Zostaje uśmiercony inny działacz rel.)
2. Doktorzy - nauczanie w szkołach (jest to nauczanie religijne).
3. Starsi - oni sprawują faktyczną władzę, czuwają nad życiem każdego obywatele, mają oni „powściągać moralnie upadłych”. Każda dziedzina życia miała stars ego, który nad nią czuwał.
Rada starszych tworzy konsystorz. Był to rodzaj tribune inkwizycyjnego, wymierzającego kary tak za przewinienia natury świeckiej, jak i religijnej.
Kalwinizm wywierał duży wpływ na życie. Była on reakcja na zeświecczenie Kościoła (zwanego tu ‘feudałem opływającym w dobra’. Promuje sie surową ascezę, piętnuje radość. Konsystorz reguluje kwestie obyczajowe.
Kalwinizm wywarł wieli wpływ na sferę cywilizacji. Świetny tego przykład daje Weber w pracy: Etyka protestancka a duch kapitalizmu (1905). Według Webera kalwinizm wykształcił pewne postawy, bez których rozwój kapitalizm byłby niemożliwy.
Istotna jest tu nauka o predestynacji, którą głosi Kalwin. Reakcją na nią było wytworzenie się lęku u człowieka, lęk czy należy on do grona wybranych i czy zostanie zbawiony. Człowiek żyje w ciągłym zagrożeniu.
Jeżeli jednak człowiek jest predestynowany do zbawienia, to Bóg swoją mocą sprawia także, że takiemu człowiekowi dobrze sie dzieje i w życiu doczesnym. A sam człowiek chce sobie udowodnić, że jest on wśród wybranych. Itd.(myśl at jest nam wszystkim dobrze znana więc nie potrzeba wdawać się w szczegóły)
Ewentualnie w necie, np:
http://www.kosciol.pl/article.php/20050705104523636
Kalwinizm rozwija się głównie w dużych miastach Europy Zachodniej (Szwajcaria, Holandia, zwłaszcza północna jej część, Wyspy Brytyjskie, Francja - hugenoci). Rozwój w środowisku miejskim.
Rygoryzm w sferze obyczajowej. Człowiek ...
nuna21