STEKOWCE
Nazwa łacińska - Monotremata (jednootworowce) - nawiązuje do faktu, że ich układ pokarmowy, układ wydalniczy i układ rozrodczy mają jedno wspólne ujście, czyli stek.
(Monotremata), ssaki z rzędu zaliczanego do podgromady prassaków (Prototheria), obejmującego dwie rodziny: kolczatkowate z 5 gatunkami i dziobaki (Ornithorhynchidae) reprezentowane przez 1 gatunek dziobaka. Stekowce są najprymitywniejszymi przedstawicielami ssaków, mającymi szereg cech właściwych gadom: budowę czaszki, w której występują dwie różne kości czołowe, kości krucze w pasie piersiowym, żołądek fizjologicznie zbliżony do wola, nie zawierający gruczołów trawiennych, stek, są jajorodne.
Stekowce odznaczają się krępą budową ciała, krótkim ogonem, pyskiem zakończonym rogowym dziobem, brakiem uzębienia. U samic brak sutków, ujścia gruczołów mlecznych znajdują się wprost na brzuchu. U samców na tylnym stawie skokowym znajduje się kolec rogowy połączony z gruczołem jadowym, którego wydzielina w okresie rozrodczym jest dla samic czynnikiem pobudzającym.
Stekowce zamieszkują Australię, Tasmanię i Nową Zelandię. Temperatura ich ciała waha się od 24 do 340C. Stekowce są aktywne w nocy. Składają jaja o średnicy ok. 15 mm, z których po kilku dniach wykluwają się młode. Żywią się bezkręgowcami. Przedstawiciele kolczatkowatych należą do najdłużej żyjących ssaków (30-50 lat).
Cechy przybliżające je do gadów:
· posiadają stek
· są jajożyworodne
· nie posiadają zębów
· nie posiadają sutków, lecz karmią swoje dzieci mlekiem z gruczołów mlecznych umieszczonych na brzusznej stronie ciała, młode zlizują mleko ze skóry na brzuchu matki
· obecność kości kruczych łączących łopatkę z mostkiem
· łopatki nie mają grzebienia
· obojczyki sięgają międzyobojczyka
· żebra szyjne nie są zrośnięte z kręgami
· u samców dziobaków, jako u jedynych ssaków występuje kolec jadowy na tylnej kończynie; dziobaki posiadają również palce spięte błoną.
Cechy przybliżające je do ssaków:
· posiadają gruczoły mleczne
· są stałocieplne
· mają 3 kostki słuchowe
· posiadają owłosienie
- Kolczatkowate (Tachyglossidae)
Ssaki z rodziny zaliczanej do rzędu stekowców, zamieszkujące Australię, Tasmanię i Nową Gwineę. Do kolczatkowatych należy 5 gatunków zaliczanych do 2 rodzajów systematycznych: m.in. kolczatka australijska, kolczatka tasmańska (Tachyglossus setosus), prakolczatka (Zaglossus bruijni). Nie mają zębów, grzbiet pokryty kolcami. Młode wylęgają się z jaj posiadających osłonkę keratynową. Jajo inkubowane jest przez samicę w kieszeni skórnej na brzuchu. Są owadożerne.
- Dziobak (Ornithorhynchus anatinus)
Ssak jajorodny zaliczany do rzędu stekowców, jedyny współczesny przedstawiciel rodziny dziobaków (Ornitorhynchidae). Żyje w norach na brzegach rzek i jezior w południowo-wschodniej Australii i Tasmanii. Długość ciała wraz z ogonem do 60 cm, ciężar do 2 kg. Pysk zakończony miękkim, nagim dziobem wyposażonym w rogowe listwy ułatwiające odcedzanie pokarmu składającego się z bezkręgowców. Żeruje w wodzie, wiosłując przednimi łapami i odnajdując pokarm za pomocą dotyku i elektrorecepcji (dziób wyposażony w setki tysięcy receptorów; oczy i uszy pozostają zamknięte). Steruje spłaszczonym ogonem, służącym też jako magazyn zapasów tłuszczu. Stopy o 5 palcach zarośniętych błoną pławną, zakończonych ostrymi pazurami. Dorosłe samce należą do nielicznych jadowitych ssaków: mają na stopach, powyżej pięty, ostrogi jadowe (długości ok. 15 mm); używają ich w walkach godowych o terytorium (dla człowieka rzadko jad bywa śmiertelny, ale skutki ukłucia są bardzo bolesne).
Samica składa w norze 1–3 jaj, które wysiaduje przez 7–10 dni. Młode po wykluciu są niedołężne, przez ok. 4 miesiące, karmione mlekiem matki, bardzo bogatym w tłuszcz i żelazo (niezbędne młodym do wytwarzania hemoglobiny, której dziobaki mają wyjątkowo wiele, co pomaga im dłużej nurkować na bezdechu). Gruczoły mleczne samicy znajdują się po stronie brzusznej, brak sutek – samica „poci” się mlekiem na sporej powierzchni brzucha leżąc na wznak, a młode zlizują mleko. Zarówno młode, jak i dorosłe dziobaki mogą wydawać głośne odgłosy za pomocą krtani o ssaczej budowie.
Długość życia – do 15 lat. Prawie zupełnie wytępiony ze względu na cenione futro, podlega całkowitej ochronie.
Dziobaki wykazują jeszcze wiele cech gadzich w anatomii (obecność kości kruczych pasa barkowego, szerokie rozstawienie kończyn na boki) i fizjologii (jajorodność, temperatura ciała stosunkowo niewiele podwyższona w stosunku do otoczenia i dość zmienna; podczas nurkowania mogą znacznie spowalniać akcję serca). W odróżnieniu od współczesnego dziobaka, formy kopalne (Obdurodon z miocenu, Monotrematum z paleocenu i Steropodon z kredy) miały jeszcze zęby. Wczesne formy kopalne dziobaków znane są nie tylko z Australii, ale i z Ameryki Południowej, wówczas połączonej w ramach superkontynentu Gondwany.
Najprymitywniejszy rząd ssaków; zamieszkują Australię, Tasmanię i Nową Gwineę; dwie rodziny: dziobaków i kolczatek; prawdopodobnie wyodrębniły się z gadów w mezozoiku; wykazują wiele cech gadzich, m.in.: obecność steku, jajorodność, występowanie kości kruczej w obręczy kończyny przedniej, szerokie rozstawienie kończyn; do cech typowych dla ssaków zalicza się: występowanie gruczołów mlecznych, 3 kostek słuchowych, sierść, stałocieplność; kolczatki żywią się owadami, dziobaki drobnymi zwierzętami wodnymi; tryb życia naziemny lub ziemno-wodny; aktywne nocą, dzień spędzają w ukryciu; gruczoły mleczne uchodzą wprost na brzuchu samic, s. nie posiadają sutek, młode zlizują mleko z sierści; młode wyposażone w tzw. ząb jajowy, służący do przebijania skorupki jaja przy wylęgu; samice kolczatek noszą jaja w skórnej kieszeni zw. wylęgarką.
anicia88