Praca edytora-wydawcy dotyczy w zasadzie tekstu utrwalonego w piśmie i nastawiona na celowe działanie w dwu kierunkach:
- wewnątrz tekstowych; dla nadania zapisowi pożądanej postaci z uwagi na stylistyczno-znaczeniowy kształt zapisu oraz
-pozatekstowy dla stworzenia optymalnych warunków odbioru dla użytkownika.
Tekst w sensie lingwistycznym:
Tekst- termin wieloznaczny, tzn. bywa używany w różnych znaczeniach i w różnych dziedzinach badawczych i praktycznych; w językoznawstwie, historii i teorii literatury, w edytorstwie, w wiedzy o kulturze, w dydaktyce, w krytyce literackiej.
Tekst bardzo często znaczy tyle, co „utwór”, „materiał językowy”, „znaczący zapis”, „przekaz zapisowy”.
Za lingwistami przyjmujemy, że tekst to linearny wytwór mowny. Przede wszystkim chodzi tu o mowę, wypowiedź, postać językowego porozumienia się, zespół określonych, uporządkowanych czynności typu lingwistycznego. Mowa to określona czynność, zaś jej wytwór to tekst. Zarówno mowa jak i tekst są zjawiskiem językowym. Cechą decydującą o istocie tekstu jest linearność. Tekst funkcjonuje w czasie nadawania i odbioru. Tekst może istnieć w postaci fonetycznej, dźwiękowej, w postaci graficznego zapisu.
Język jest zjawiskiem pierwotnym, tekst natomiast zjawiskiem wtórnym; aby ułożyć określony tekst, trzeba dysponować konkretnym językiem o wyprecyzowanych regułach i normach. Kształtowanie tekstu w danym języku to jak gdyby dwie operacje przeprowadzone równocześnie: pierwsza to przejście od systemowości lingwistycznej do linearności tekstowej, druga to odpowiednie układanie, porządkowanie materiału tekstowego.
Tekst nie jest jedynie schematem, układem, szablonem, lecz wytworem sfunkcjonalizowanym. Zawiera on dwa podstawowe składniki: przedmiotowy i intencjonalny. Znaczy to, ze tekst odnosi się do pewnej rzeczywistości oraz że posiada aspekt genetycznego lub celowościowego nasycenia: ma swe źródła, przyczyny oraz określony cel, któremu służy.
Tekst może formułować pewne stwierdzenia odnoszące się do rzeczywistości pozatekstowej, obiektywnej, realnej albo też dana forma dźwiękowa lub zapisowa może odnoście się do tego wyłącznie. W tekście zapisowym lub wypowiedzianym możemy odczytać nie tylko sam przedmiot wypowiedzi, ale również dwa aspekty: osoba wypowiadającego się lub piszącego oraz odbiorca.
Tekst w ujęciu filologicznym:
Tekst to utrwalony w zapisie utwór konkretnego autora lub też fragment tego utworu, zrealizowany w konkretnym języku narodowym, w pewnym czasie historycznym i w pewnych subiektywnych i obiektywnych okolicznościach towarzyszących jego powstaniu.
Metoda filologicznego badania tekstu wypracowała własny kanon postępowania naukowego. Obejmuje ona następujące trzy działania eksplikacyjne: krytyka tekstu, hermeneutyka i charakterystyka.
Tekst w sensie pragmatycznym:
Wszelki prace edytorskie nastawione są na cel pragmatyczny, tzn. na praktyczne wykorzystanie rezultatów pracy przez czytelnika.
Czytelnik-odbiorca kontaktuje się z różnymi faktami autonomicznymi w sensie badawczym i poznawczym, ale współzależnych w sensie praktycznym. Zadaniem edytora-wydawcy jest całościowe ujęcie tych działań i max. ich sfunkcjonalizowanie.
Czytelnik ma do czynienia z zapisem w konkretnym języku, z zapisową realizacją określonego tekstu, ze zjawiskami edytorskimi oraz składnikami bibliograficznymi.
Na płaszczyźnie książki powinny się realizować wszystkie założenia, przedmiot i cele pracy edytora-wydawcy. Informacje zwarte w publikacji powinny być tak sformułowane, uporządkowane i zrealizowane, by czytelnik prawidłowo odebrał możliwie wszystkie informacje zebrane w danym mu przekazie.
Informacje dzielą się na trzy kategorie: użyteczne (stanowią główną treść przekazu, im poświęcony jest dany przekaz i tych informacji czytelnik poszukuje przede wszystkim), potencjalne (te, które ewentualnie później mogą okazać się przydatne) i okazjonalne (przekazanie ich nie należy do intencji nadającego).
1)Edytor-wydawca powinien dokładnie dokonać klasyfikacji przekazywanych wiadomości, tak aby koncentrować się na informacjach, które dotyczą prezentowanego przedmiotu lub zagadnienia. 2) Z kolei edytorski i bibliologiczny układ książki winien dane te uwydatnić 3) odbiorca zaś winien być odpowiednio przygotowany do prawidłowego odbioru.
Dla odbiorcy całość drukowanego przekazu jest tekstem w sensie pragmatyczny, przy czym tekst-utwór jest elementem głównym, natomiast teksty typu edytorsko-bibliologicznego to elementy pomocnicze.
Edytorstwo- to praca nad tekstem, zmierzająca do nadania mu najbardziej czytelnej postaci, bez naruszania jego struktury i zawartości językowo-stylistycznej, zgodnie z twórczymi założeniami autora, z celem ostatecznym – powieleniem do druku.
Prace na temat edytorstwa zwierają pokaźną ilość określeń tekstu ( ok. 70 określeń Z. Goliński) m.in.: tekst autorski, poprawny, zepsuty, rękopiśmienny, drukowany, autentyczny, oryginalny, amplifikowany, powielony, definitywny, ostateczny, krytyczny, kanoniczny, uszkodzony, tłumaczony, oryginalny, hybrydalny itd.
W zakres prac edytorskich wchodzą następujące wytwory:
- przedmiot (wytwór) materialny zawierający to, co konwencjonalnie nazywa się „tekstem”,
- graficzny lub inny zapis owego tekstu,
- tekst w sensie lingwistycznym, a więc linearnie uporządkowany ciąg mowny,
- realizacja językowa,
- zespół znaczeń będący przedmiotem odczytu, konstrukcji edytorskiej i powielenia.
W krąg obserwacji edytora wchodzą:
- obiekt bibliologiczny (tabliczka, zwój, kartka, książka) przekaz instrumentalny
-zapis graficzny lub dźwiękowy przekaz instrumentalny
- tekstowa realizacja przekaz intencjonalny
- utwór, dzieło, struktura semantyczna lub ekspresywna. przekaz strukturalny
Edytorstwo korzystając z osiągnięć takich dyscyplin naukowych, jak bibliologia, językoznawstwo, teoria literatury, wiedza o literaturze, bada wzajemne relacje miedzy poszczególnymi warstwami przekazu jako całości celem dostarczenia literaturoznawstwu badawczego materiału.
Tekstologia – praca badawcza nad dziejami tekstów jako zapisowych utrwaleń tekstów językowych, aspektami i charakterem składników tekstowych, zagadnieniami autorstwa i metod jego ew. ustalenia, w dziedzinie historycznoliterackiej.
Edytorstwo – praca badawcza i praktyczna nad adaptacja do druku dział, których autorem nie jest osoba tożsama z edytorem.
Edytorstwo wydawnicze – praca nad merytoryczno-technicznym przysposobieniem do druku produktu pracy edytora-badacza lub autora bezpośrednio współpracującego z wydawnictwem lub czasopismem.
Wydawnictwo – instytucja i zespół czynności organizujących i merytoryczno-technicznych funkcjonujących z całym zespołem przedsiębiorstw pomocniczych dla nadania produktom pracy edytora i redaktora materialnej postaci książki nadającej się do masowego kolportażu.
Camea_Lidii_P