Rozdział 5
KONTROLA
„Regulamin działań Wojsk Lądowych” definiuje kontrolę jako fazę procesu dowodzenia. Zapewnia ona ciągłość tego procesu, gdyż jej rezultaty stanowią podstawę do uaktualniania posiadanych danych o sytuacji, czyli ustalania położenia. Celem kontroli, jako fazy procesu dowodzenia jest sprawdzenie efektów (skutków) dotychczasowego planowania i postawienia zadań oraz sposobu ich wprowadzania w życie. Za realizację kontroli odpowiedzialny jest dowódca, który planował i stawiał zadania do danego działania. Wyróżnia się następujące środki realizacji kontroli: elementy dowodzenia i koordynacji działań (EDKD), synchronizację działań, monitorowanie sytuacji oraz podejmowanie działań mających zmniejszyć różnice między stanem zaplanowanym a rzeczywistym[33].
Kontrola (ang. control) to władza wykonywana przez dowódcę (rys. 5.1.) nad częścią działań podległej organizacji normalnie niebędącej pod jego dowództwem, obejmująca odpowiedzialność za realizację rozkazów lub dyrektyw. Cała lub część tej władzy może być przeniesiona lub przekazana[34].
Za realizację kontroli odpowiedzialny jest dowódca każdego szczebla dowodzenia. Wyróżnia się następujące środki realizacji kontroli:
1) Ustanowienie elementów dowodzenia i koordynacji działań (EDKD) - ułatwieniem dla skutecznego sprawowania kontroli jest jednoznaczny, wyraźny podział odpowiedzialności między określonym szczeblem dowodzenia i podległymi mu dowódcami.
2) Organizację synchronizacji działań jako jednego z najważniejszych przedsięwzięć fazy kontroli. Synchronizacja działań to koordynacja wysiłku wojsk w czasie i w przestrzeni. Jej istota polega na realizacji zadań cząstkowych w ramach jednego zgrupowania dla osiągnięcia celu działania szczebla nadrzędnego. Każdy dowódca po wydaniu rozkazu bojowego i postawieniu zadań dla podwładnych powinien zorganizować odprawę koordynacyjną, w ramach której zsynchronizuje działanie wszystkich elementów ugrupowania bojowego. W synchronizacji działań uczestniczą szefowie poszczególnych komórek stanowiska dowodzenia, dowódcy podległych jednostek/pododdziałów oraz oficerowie łącznikowi jednostek współdziałających i wspierających. Zasadniczo, synchronizację działań prowadzi się na podstawie mapy w dużej skali z naniesionymi na nią wszystkimi elementami ugrupowania bojowego oraz tabeli synchronizacji.
3) Monitorowanie sytuacji jest szczególnie ważne dla prawidłowego przebiegu fazy kontroli. Obejmuje ono całokształt przedsięwzięć zapewniających możliwość porównania stanu zaplanowanego jak miało być ze stanem rzeczywistym jak jest. Do zasadniczych sposobów uzyskiwania informacji niezbędnych do sprawnego i ciągłego monitorowania sytuacji zalicza się:
- zbieranie meldunków od podwładnych;
- wizyty dowódcy w podległych mu wojskach;
- wysyłanie grup (zespołów) kontrolnych;
- prowadzenie kontroli po linii funkcjonalnej przez specjalistów rodzajów wojsk.
4) Podejmowanie działań mających zmniejszyć różnice między stanem zaplanowanym a rzeczywistym. Monitorowana sytuacja stanowi podstawę do stwierdzenia, czy różnice te wymagają podjęcia dodatkowych działań. Jeżeli dodatkowe czynności nie są niezbędne, dowódca i sztab kontynuują swoje standardowe działania, to znaczy realizują wcześniej ustalony plan. Jeżeli zmiany są konieczne, dowódca, wspomagany przez swój sztab, ustala, jakie czynności (decyzje) należy podjąć. Po ich identyfikacji przekazywane są one podwładnym za pomocą zarządzeń bojowych.
5.1. Sposoby realizacji kontroli
Za realizację procesu kontroli odpowiedzialny jest dowódca każdego szczebla dowodzenia. Jego obowiązkiem w tym zakresie jest zachowanie obiektywizmu oraz:
· zapewnienie właściwego stopnia (zakresu) kontroli, biorąc pod uwagę niezbędną dla podwładnego swobodę działania wynikającą z istoty zasady dowodzenia przez określenie celów działania;
· zmniejszenie do niezbędnego minimum udziału (obciążenia) kontrolowanego, to znaczy nie odciąganie go od jego głównego zadania – osiągnięcia celu działania;
· udzielanie pomocy kontrolowanemu po stwierdzeniu, iż pomoc jest potrzebna i możliwa.
W dowództwie brygady w trakcie przygotowania i prowadzenia działań kontrola odgrywa bardzo ważną rolę, a o osiągnięciu celu tej fazy cyklu decyzyjnego decyduje bardzo często sposób jej przeprowadzenia. Dlatego istotną rolę w planowaniu, przygotowaniu i sprawowaniu tej funkcji dowodzenia odgrywa sztab brygady, który wspomaga dowódcę poprzez użycie konkretnych i właściwych sposobów kontroli.
Wyróżnia się następujące środki realizacji kontroli:
· ustanowienie elementów dowodzenia i koordynacji działań (EDKD) Ułatwieniem dla skutecznego sprawowania kontroli jest jednoznaczny, wyraźny podział odpowiedzialności między określonym szczeblem dowodzenia i podległymi mu dowódcami;
· organizację synchronizacji działań jako jednego z najważniejszych przedsięwzięć fazy kontroli. Synchronizacja działań to koordynacja wysiłku wojsk w czasie i w przestrzeni. Jej istota polega na realizacji zadań cząstkowych w ramach jednego zgrupowania dla osiągnięcia celu działania szczebla nadrzędnego. Każdy dowódca po wydaniu rozkazu bojowego i postawieniu zadań dla podwładnych powinien zorganizować odprawę koordynacyjną, w ramach której zsynchronizuje działanie wszystkich elementów ugrupowania bojowego. W synchronizacji działań uczestniczą szefowie poszczególnych komórek stanowiska dowodzenia, dowódcy podległych jednostek/pododdziałów oraz oficerowie łącznikowi jednostek współdziałających i wspierających. Zasadniczo, synchronizację działań prowadzi się na podstawie mapy w dużej skali z naniesionymi na nią wszystkimi elementami ugrupowania bojowego oraz tabeli synchronizacji;
Rys. 5.1a. Algorytm postępowania dowódcy brygady/dywizji podczas realizacji fazy kontroli procesu dowodzenia
Rys. 5.1b. Algorytm postępowania dowódcy brygady/dywizji podczas realizacji fazy kontroli procesu dowodzenia – cd.
Do nakazania sporządzenia zarządzeń bojowych
Rys. 5.1c. Algorytm postępowania dowódcy brygady/dywizji podczas realizacji fazy kontroli procesu dowodzenia – cd.
Rys. 5.1d. Algorytm postępowania dowódcy brygady/dywizji podczas realizacji fazy kontroli procesu dowodzenia – cd.
· monitorowanie sytuacji jest szczególnie ważne dla prawidłowego przebiegu fazy kontroli. Obejmuje ono całokształt przedsięwzięć zapewniających możliwość porównania stanu zaplanowanego jak miało być ze stanem rzeczywistym jak jest. Do zasadniczych sposobów uzyskiwania informacji niezbędnych do sprawnego i ciągłego monitorowania sytuacji zalicza się:
zbieranie meldunków od podwładnych;
wizyty dowódcy w podległych mu wojskach;
wysyłanie grup (zespołów) kontrolnych;
prowadzenie kontroli po linii funkcjonalnej przez specjalistów rodzajów wojsk.
· podejmowanie działań mających zmniejszyć różnice między stanem zaplanowanym a rzeczywistym. Monitorowana sytuacja stanowi podstawę do stwierdzenia czy różnice te wymagają podjęcia dodatkowych działań. Jeżeli dodatkowe czynności nie są niezbędne, dowódca i sztab kontynuują swoje standardowe działania, to znaczy realizują wcześniej ustalony plan. Jeżeli zmiany są konieczne, dowódca, wspomagany przez swój sztab, ustala, jakie czynności (decyzje) należy podjąć. Po ich identyfikacji przekazywane są one podwładnym za pomocą zarządzeń bojowych.
Elementy dowodzenia i koordynacji działań są to ustne lub pisemne wytyczne dowódcy określane w celu: podziału odpowiedzialności, koordynacji wsparcia ogniowego, kontrolowania działań bojowych. Każdy z elementów dowodzenia i koordynacji działań może być wyrażony w sposób graficzny a wszystkie powinny być łatwo rozpoznawalne w terenie. EDKD mogą obejmować:
· graficzne EDKD (linie rozgraniczenia, linie koordynacyjne, punkty koordynacyjne, obiekty, rejony i inne);
· wytyczne koordynujące;
· ograniczenia i wytyczne w zakresie różnych obszarów dowodzenia (stopnie gotowości, wykazy zastrzeżonych częstotliwości, rejony zastrzeżone i inne);
· stałe procedury operacyjne (SOP);
· inne.
Należy pamiętać, iż zbyt restrykcyjne EDKD prowadzą do ograniczania swobody działania podwładnych. Toteż muszą być one ograniczone do poziomu niezbędnego dla skutecznego sprawowania dowodzenia.
Kolejnym narzędziem sprawowania kontroli w brygadzie jest organizacja synchronizacji działań, którą realizuje się w celu upewnienia się czy podwładni właściwie zrozumieli swoje zadania oraz sprawdzenia czy synchronizacja działań poszczególnych elementów ugrupowania bojowego w zasadniczych etapach działań nie budzi zastrzeżeń.
Dokumentem dowodzenia wykorzystywanym w tym zakresie jest graficzno – tabelaryczny plan synchronizacji, który powstaje w Zespole Planowania praktycznie już w czasie rozważenia wariantów działania. Po podjęciu przez dowódcę decyzji i ogłoszeniu zamiaru zostaje on uszczegółowiony, skopiowany i dostarczony do wszystkich komórek organizacyjno-funkcjonalnych, dla których staje się dokumentem uzupełniającym plan działania i ułatwiającym kierowanie walką. W brygadzie, jeżeli czas na to pozwali może odbyć się także odprawa koordynacyjna poświęconą tej problematyce. Za jej przygotowanie i przeprowadzenie odpowiedzialny jest szef sztabu a uczestniczą w niej obok podległych dowódców szefowie poszczególnych zespołów SD BZ oraz oficerowie rodzajów wojsk.
Następnym narzędziem kontroli jest monitorowanie sytuacji. W Brygadzie obejmuje ono całokształt przedsięwzięć zapewniających możliwość porównania stanu zaplanowanego (jak miało być) ze stanem rzeczywistym (jak jest). Zasadnicze sposoby pozyskiwania informacji niezbędnych do sprawnego i ciągłego monitorowania sytuacji to:
· zbieranie meldunków od podwładnych;
· wizyty dowódcy w podległych mu wojskach;
· wysyłanie grup kontrolnych;
· prowadzenie kontroli po linii funkcjonalnej przez specjalistów rodzajów wojsk.
Meldunki od podwładnych obejmują zarówno meldunki terminowe jak i doraźne i stanowią podstawę do ciągłej aktualizacji danych o sytuacji.
Wizyty dowódcy w podległych wojskach stanowią efektywne narzędzie kontroli w rękach dowódcy brygady. Pozwalają im przekonać się osobiście jak przebiega realizacja rozkazów, które wydali oraz w jakim stanie fizycznym i moralnym znajdują się ich podwładni. Zapewniają także warunki do najbardziej realnej oceny zdolności bojowej podległych sił.
Grupy kontrolne są szczególnie użyteczne w przypadku niejasnych lub skomplikowanych sytuacji potęgowanych brakiem meldunków od podwładnych. Formowane z oficerów sztabu brygady, wysyłane są w celu upewnienia dowódcy, iż jego rozkazy zostały odebrane i są we właściwy sposób realizowane.
Kontrole po linii funkcjonalnej, prowadzone przez specjalistów rodzajów wojsk są szczególnie przydatne w zakresie kontroli stanu uzbrojenia i wyposażenia.
Wymienione i krótko scharakteryzowane narzędzia kontroli pozwalają dowódcy brygady stwierdzić oraz ustalić jaka jest aktualna sytuacja w podległych wojskach. Wyniki tej kontroli (aktualna sytuacja) przedstawiane są na mapach sytuacyjnych oraz dokumentach pomocniczych (zestawienia, tabele, szkice itp.) każdej organizacyjno – funkcjonalnej komórki stanowiska dowodzenia brygady. Szefowie tych komórek są osobiście odpowiedzia...
marianpol1973