08.doc

ROZDZIAŁ VIII

TOPOGRAFIA 12 GŁÓWNYCH MERIDIANÓW ORAZ NAJWAŻNIEJSZYCH MERIDIANÓW CU­DOWNYCH I PUNKTÓW Z NIMI ZWIĄZANYCH. WŁAŚCIWOŚCI TERAPEUTYCZNE NAJWAŻ­NIEJSZYCH PUNKTÓW AKUPUNKTURY

Warunkiem opanowania zasad wykonywania akupunktury jest biegła znajomość topografii meridianów i punktów biologicznie aktywnych z nimi związanych.

Przebiegu meridianów i umiejscowienia poszczególnych punktów biologicznie aktywnych można nauczyć się zarówno z tablic anatomi­cznych, opracowanych przez uczonych chińskich, jak i też z modeli (fantomów) ciała ludzkiego z tworzywa sztucznego z naniesionymi południkami oraz punktami. Te ostatnie jako trójwymiarowe są niezastąpione, gdyż pozwalają na dokładne prześledzenie przebiegu meridianów oraz układu przestrzennego wszystkich kanałów energe­tycznych i ich wzajemnego stosunku.

Ryciny 21, 22, 23 przedstawiają modele (manekiny) człowieka naturalnej wielkości z naniesionymi meridianami i punktami akty­wnymi biologicznie widziane od przodu, od tyłu i z profilu. Modele te służą do nauki lekarzom uczestniczącym w kursach akupunktury organizowanych przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomo­wego.

Rycina 21. Model człowieka naturalnej wielkości z naniesionymi meridianami widziany od przodu.

Rycina 22. Model człowieka naturalnej wielkości z naniesionymi meridianami wi­dziany od tyłu.

Rycina 23. Model człowieka naturalnej wielkości z naniesio­nymi meridianami widziany z profilu.

1. Meridian płuca (P)

Punkt zgodności przedniej (alarmowy) — Zhong-fu (Płuco 1)

Punkt zgodności tylnej — Feishu (Pęcherz mo­czowy 13)

Czas najwyższej aktywności — godz. 3°°-500 Meridian płuca formuje się we wnętrzu ciała ludzkiego, tuż pod przeponą i stamtąd zmierza w dół do jelita grubego, następnie zawraca, docho­dzi do żołądka i okolicy wpustu, a następnie biegnie przez otwór przepony do płuc, a więc do narządu z nim związanego. Stamtąd wzdłuż tcha­wicy przedostaje się do krtani, a następnie kieru­jąc się w dół i do boku wychodzi z klatki piersiowej poniżej obwodowego końca obojczyka w miejscu punktu Zhongfu (Płuco 1). Spod obojczyka przechodzi na kończynę górną i bieg­nie na bocznej powierzchni ramienia do dołu łokciowego po stronie zewnętrznej ścięgna mięś­nia dwugłowego. Stamtąd biegnie na dłoniowej powierzchni przedramienia w kierunku tętnicy promieniowej nadgarstka i dalej poprzez kłąb na kciuk kończąc się w punkcie Shaoshang (Płuco 11) tuż obok przyśrodkowego kąta paznokcia.

Z punktu Lieque (Płuco 7) umiejscowionego 11/2 cuna* powyżej stawu nadgarstkowego odchodzi gałązka, która biegnie na grzbiecie dłoni w kierunku palca wskazującego łącząc się z punk­tem Hegu (Jelito grube 4). Na tym meridianie znajduje się 11 punktów (rycina 24).

* cun — miara indywidualna, właściwa dla każdego pacjenta, równa szerokości l paznokciowego człona jego kciuka.

Rycina 24. Topografia meridianu płuca i przynależnych do niego punktów biologicz­nie aktywnych. I wg współczesnych źródeł. II wg chińskiego atlasu „Shih Ssu Ching Fa Hui" z r. 1341.

Najczęściej nakłuwane punkty

1. Zhongfu (Płuco 1) — punkt zgodności przedniej (alarmowy),

2. Chize (Płuco 5) — punkt uspokajający (dyspersyjny, sedatywny), Kongzui (Płuco 6) — punkt Xi (kluczowy),

3. Lieque (Płuco 7) — punkt Lo i kardynalny dla meridianu: Główny Regulator Przedni (Jenn Mo),

4. Taiyuan (Płuco 9) — punkt tonizujący i źródłowy, zawiadujący układem naczyniowym,

5. Shaoshang (Płuco 11).

Topografia punktów i ich właściwości terapeutyczne

1. Zhongfu (Płuco 1), punkt usytuowany w miejscu oddalonym o 6 cunów od linii środkowej ciała i o l cun poniżej dolnego brzegu obojczyka.

Wskazania do nakłuwania: dychawica oskrzelowa, duszność, ka­szel, uczucie ciężaru i pełności w klatce piersiowej, ból barku.

2. Chize (Płuco 5), punkt umiejscowiony w zgięciu łokciowym po promieniowej stronie ścięgna mięśnia dwugłowego. Wskazania do nakłuwania: dychawica oskrzelowa w fazie ostrej, kaszel, krwioplucie, zapalenie gardła, nerwice reaktywne. Kongzui (Płuco 6), punkt umiejscowiony na dłoniowej powierzchni przedramienia na linii łączącej  punkty Chize (Płuco 5) oraz Taiyuan (Płuco 9), 5 cunów poniżej pierwszego z nich. Wskazania do nakłuwania: kaszel, dychawica oskrzelowa w fazie ostrej, krwioplucie, bóle w obrębie stawu łokciowego.

3. Lieque (Płuco 7), punkt umiejscowiony 11/2 cuna powyżej stawu nadgarstka na kości promieniowej nad wyrostkiem rylcowatym. Wskazania do nakłuwania: kaszel, dychawica oskrzelowa, bóle głowy, porażenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego.

4. Taiyuan (Płuco 9), punkt umiejscowiony w fałdzie dłoniowym nadgarstka po stronie promieniowej.

Wskazania do nakłuwania: astma oskrzelowa przewlekła, kaszel, krwioplucie, podciśnienie tętnicze, nerwica depresyjna. Shaoshang (Płuco 11), punkt umiejscowiony na promieniowej stronie kciuka w odległości 3 mm od kąta paznokcia po stronie promieniowej w kierunku dośrodkowym i do wewnątrz. Wskazania do nakłucia: utrata przytomności, omdlenie, zapalenie migdałków, gardła, krtani i śluzówki jamy ustnej, kaszel, bóle głowy i jąkanie się.

2. Meridian jelita grubego (J.G.)

Punkt zgodności przedniej (alarmowy) — Tianshu (Żołądek 25)

Punkt zgodności tylnej — Dachangshu (Pęcherz moczowy 25)

Czas najwyższej aktywności — godz. 5°°-700.

Meridian zaczyna się u podstawy paznokcia palca wskazującego po stronie promieniowej, biegnie po drugiej kości śródręcza, przechodzi przez zagłębienie tabakierki anatomicznej (między ścięgnami prostowników palucha długiego i krótkiego) na przedramię dążąc na jego przednio-bocznej powierzchni do zgięcia łokciowego. Po wstąpieniu

Rycina 25. Topografia meridianu jelita grubego i przynależnych do niego punktów

biologicznie aktywnych. I wg współczesnych źródeł, II wg chińskiego atlasu „Shih

Ssu Ching Fa Hui" z r. 1341.

na ramię biegnie na jego bocznej powierzchni do wyrostka barkowe­go (acromion), a następnie zbacza w stronę kręgosłupa do 7-go kręgu szyjnego do punktu Dazhui (Główny Regulator Tylny 14), skąd wraca do przodu do dołu nadobojczykowego. Tutaj dzieli się na dwie gałązki. Jedna z nich przenika do płuc i poprzez przeponę do jelita grubego, którym zarządza. Druga gałązka wstępuje natomiast na szyję, dochodzi do policzka, górnej wargi i kończy się w punkcie Yinxiang (Jelito grube 20) w bruździe nosowo-wargowej w połowie wysokości skrzydełka nosa po drugiej stronie. Przechodząc przez policzek oddaje gałązkę do szczęki dolnej. Na tym meridianie znajduje się 20 punktów (rycina 25).

Najczęściej nakłuwane punkty

1. Shangyang (Jelito grube 1),

2. Erjian (Jelito grube 2)  — punkt uspokajający (sedatywny),

3. Hegu (Jelito grube 4)   — punkt źródłowy,

4. Pianli (Jelito grube 6)   — punkt Lo (przepustowy),

5. Wenliu (Jelito grube 7)   — punkt Xi (kluczowy),

6. Quchi (Jelito grube 11)  — punkt stymulacyjny,

7. Binao (Jelito grube 14),

8. Jianyu (Jelito grube 15),

9. Jugu (Jelito grube 16),

10. Neck-Futu (Jelito grube 18),

11. Yingxiang (Jelito grube 20).

Topografia punktów i ich właściwości terapeutyczne

1. Shangyang (Jelito grube 1), punkt umiejscowiony na promieno­wej powierzchni palca wskazującego u podstawy paznokcia w odległości 3 mm od kąta paznokcia w kierunku dośrodkowym i do wewnątrz.
Wskazania do nakłuwania: zapalenie migdałków, gardła i krtani, ból głowy (zwłaszcza czoła), ból zębów szczęki dolnej, stany zapalne zatok szczękowych, utrata przytomności i zapaść.
2. Erjian (Jelito grube 2), punkt umiejscowiony u podstawy palca wskazującego, nieco dystalnie od stawu śródręczno-palcowego po stronie dłoniowej.
Wskazania do nakłuwania: wzdęcia brzucha, zaparcie stolca
spastyczne, zapalenie migdałków, zapalenie krtani, ból zębów,
choroby gorączkowe.
3. Hegu (Jelito grube 4), punkt umiejscowiony w połowie drugiej kości śródręcza po stronie promieniowej, w najwyższym punkcie mięśnia przy przywiedzionym kciuku do wskaziciela. Jest to najczęściej nakłuwany punkt. Ma on działanie ogólnie wzmacnia­jące, odtruwające, antynerwicowe, przeciwzapalne, immunolo­giczne i przeciwbólowe.
Wskazania do nakłuwania: bóle głowy, bóle zęba, zapalenie migdałków i gardła, choroby gorączkowe, kolka jelitowa, zapar­cie stolca, biegunka, porażenie nerwu twarzowego, krwawienie z nosa, choroby skórne, dychawica oskrzelowa, neurastenia, nałóg palenia papierosów.
4. Pianli (Jelito grube 6), punkt umiejscowiony na powierzchni przednio-bocznej przedramienia, w odległości 3 cunów w kie­runku dośrodkowym od tabakierki anatomicznej na linii łączącej punkty Yangxi (Jelito grube 5) i Quchi (Jelito grube 11). Wskazania do nakłuwania: krwawienie z nosa, zapalenie migdał-ków podniebiennych i krtani, ból zębów, zaparcie stolca, niedo-słuch, zaburzenia wzrokowe.
5. Wenliu (Jelito grube 7), punkt umiejscowiony na powierzchni przednio-bocznej przedramienia, w odległości 5 cunów w kie­runku dośrodkowym od tabakierki anatomicznej na linii łączącej punkty Yangxi (Jelito grube 5) i Quchi (Jelito grube 11). Wskazania do nakłuwania: bóle głowy, obrzęk twarzy, zapalenie gardła, zapalenie przyusznicy i kolka jelitowa.
6. Quchi (Jelito grube 11), punkt umiejscowiony na powierzchni przednio-bocznej przedramｭienia w zagłębieniu powyżej nasady kości promieniowej w odległości l cm od fałdu łokciowego w kierunku dystalnym.

Wskazania do nakłuwania: nadciśnienie tętnicze, choroby skóry, choroby nosa, gardła i zatok szczękowych, choroby gorączkowe,

ogólne wyczerpanie. Jest to ważny punkt laryngologiczny.

7. Binao (Jelito grube 14), punkt umiejscowiony na bocznej po­wierzchni ramienia tuż nad przyczepem mięśnia naramiennego do kości ramieniowej.

Wskazania do nakłuwania: ból barku i ramienia, kręcz szyi, dysfunkcja stawu barkowego.

8. Jianyu (Jelito grube 15), punkt umiejscowiony na powierzchni bocznej górnej części ramienia nieco ku dołowi i do przodu od wyrostka barkowego w przednim dołku fałdu, który się pojawia przy uniesionym do poziomu ramieniu.

Wskazania do nakłuwania: ból barku i ramienia oraz niedowład mięśni górnej kończyny.

9. Jugu (Jelito grube 16), punkt umiejscowiony w zagłębieniu między końcem barkowym obojczyka oraz grzebieniem łopatki. Wskazania do nakłuwania: ból barku, niedowład górnej kończy­ny, nerwice u dzieci.

10. Neck-Futu (Jelito grube 18), punkt umiejscowiony na bocznej powierzchni szyi, na wysokości jabłka Adama (chrząstki tarczo­wej), w odległości 3 cunów od linii środkowej przedniej. Wskazania do nakłuwań: bóle gardła, ostry nieżyt strun głoso­wych, zaburzenia połykania.

11. Yinxiang (Jelito grube 20), punkt umiejscowiony w fałdzie nosowo-wargowym w połowie wysokości skrzydełek nosa. Wskazania do nakłuwań: ostry i przewlekły nieżyt nosa, zanik węchu  (anosmia), krwawienia z nosa, duszność, dychawica oskrzelowa.

3. Meridian żołądka (Ż)

Punkt zgodności przedniej (alarmowy) — Zhongwan (Główny Regulator Przedni 12)

Punkt zgodności tylnej — Weishu (Pęcherz moczowy 21)

Czas najwyższej aktywności — godz. 7°°-900

Formuje się w miejscu przejścia skrzydełka nosa w bruzdę nosową, skąd biegnie po bocznej powierzchni nosa do wewnętrznego kąta oka, gdzie łączy się z meridianem pęcherza moczowego w punkcie Jingming (Pęcherz moczowy 1), a stamtąd schodzi do punktu Chengąi (Żołądek 1) tuż powyżej dolnej krawędzi oczodołu w linii pionowej przechodzącej przez środek źrenicy i zstępuje do zębów szczęki górnej. Następnie okrąża wargi i łączy się z meridianem żołądka strony przeciwnej w punkcie Główny Regulator Przedni 24 (Chengjiang). Z kolei biegnie on wzdłuż szczęki dolnej ku tyłowi, a w miejscu kąta tej szczęki skręca ku górze i przed małżowiną uszną kieruje się do punktu Touwei (Żołądek 8), umiejscowionego l/2 cuna powyżej przedniej linii włosów na czole w pobliżu kąta włosów w odległości 41/2 cuna od Głównego Regulatora Przedniego (Tou Mo). Od kąta żuchwy meridian biegnie wzdłuż gardła do dołu nadoboj-czykowego, gdzie dzieli się na dwie gałęzie. Jedna wchodzi w głąb klatki piersiowej i dociera do przepony i żołądka, a stamtąd do śledziony, skąd schodzi do pachwiny i łączy się z punktem Qichong (Żołądek 30). Druga gałąź zbiega po przedniej powierzchni klatki piersiowej i brzucha do pachwiny, gdzie łączy się z gałęzią głęboką. Z punktu Qichong (Żołądek 30) meridian schodzi na kończynę dolną i biegnie po przedniej powierzchni uda ku dołowi, a później po przednio-bocznej powierzchni podudzia do grzbietu stopy i kończy się w punkcie Lidui (Żołądek 45) umiejscowionym na grzbiecie drugiego palca po stronie zewnętrznej tuż obok zewnętrznego kąta nasady paznokcia. Od punktu Zusanli (Żołądek 36) na podudziu odchodzi dodatkowa gałązka, która dochodzi do bocznej strony trzeciego palca. Druga gałązka odchodzi od punktu Chongyang (Żołądek 42) na grzbiecie stopy i biegnie do punktu Yinbai (Śledzio-

na 1) umiejscowionego u podstawy paznokcia po stronie przyśrodko-wej. Meridian posiada 45 punktów (rycina 26).

Najczęściej nakłuwane punkty

1. Sibai (Żołądek 2),

2. Nose-Juliao (Żołądek 3),

3. Dicang (Żołądek 4),

4. Jiache (Żołądek 6),

5. Xiaguan (Żołądek 7),

6. Touwei (Żołądek 8),

7. Renying (Żołądek 9),

8. Kufang (Żołądek 14),

9. Liangmen (Żołądek 21),

10. Tianshu (Żołądek 25) punkt zgodności przedniej (alarmowy) jelita grubego

11. Guilai (Żołądek 29),

12. Qichong (Żołądek 30),

13. Lianąuiu (Żołądek 34), punkt Xi (kluczowy),

14. Dubi (Żołądek 35),

15. Zusanli (Żołądek 36), uniwersalny punkt terapeutyczny, zwany wielkim lekarzem,

16. Shangjuxu (Żołądek 37),

17. Xiajuxu (Żołądek 39),

18. Fenglong (Żołądek 40), punkt Lo (przepustowy),

19. Jiexi (Żołądek 41), punkt tonizujący,

20. Chongyang (Żołądek 42), punkt źródłowy,

21. Neiting (Żołądek 44),

22. Lidui (Żołądek 45), punkt uspokajający (sedatywny).

Topografia punktów i ich własności terapeutyczne

1. Sibai (Żołądek 2), punkt umiejscowiony 0,8 cuna poniżej dolnej krawędzi kostnej oczodołu, w linii pionowej przechodzącej przez źrenicę oka na wysokości zagłębienia podoczodołowego. Wskazania do nakłuwań porażenie nerwu twarzowego, nerwoból nerwu trójdzielnego, opadnięcie powieki górnej, tiki powiek, choroby oczu i spojówek.

2. Nose-Juliao (Żołądek 3), punkt umiejscowiony na przedniej powierzchni policzka, na linii pionowej przechodzącej przez źrenicę i na wysokości skrzydełek nosa. Wskazania do nakłuwań: porażenie nerwu twarzowego, nerwoból

nerwu trójdzielnego, krwawienie z nosa, zapalenie zatoki szczę­kowej i ból zębów.

3. Dicang (Żołądek 4), punkt umiejscowiony na przedniej powierz­chni policzka na linii pionowej przechodzącej przez środek źrenicy oka, około l cm na zewnątrz od kąta ust. Wskazania do nakłuwali: porażenie nerwu twarzowego, nerwo­ból nerwu trójdzielnego, ślinotok, ból zębów, zaburzenia mowy.

4. Jiache  (Żołądek 6),  punkt umiejscowiony 1/2 cuna powyżej i  nieco  ku  przodowi  od  dolnego  brzegu  kąta żuchwy,  na uwypukleniu mięśnia żuchwy przy zaciśniętej szczęce. Wskazania do nakłuwali: porażenie nerwu twarzowego, obrzęk policzka, bóle zębów, szczękościsk, świnka.

5. Xiaguan (Żołądek 7), punkt umiejscowiony w zagłębieniu poni­żej łuku jarzmowego, ku przodowi od wyrostka kłykciowego żuchwy.

Wskazania do nakłuwania: głuchota, szum w uszach, zapalenie ucha środkowego, porażenie nerwu twarzowego, ból zębów szczęki górnej i zapalenie stawu żuchwowego.

6. Touwei (Żołądek 8), punkt umiejscowiony około 1 1/2 cm ku tyłowi od kąta przedniej granicy włosów w odległości 41/2 cuna od meridianiu głównego regulatora przedniego. Wskazania   do  nakłuwań:   bóle  głowy,   bóle  gałek  ocznych, zakłócenia wzroku, łzawienie i zawroty głowy.

7. Renying (Żołądek 9), punkt umiejscowiony na przednio-bocznej powierzchni szyi, na przednim brzegu mięśnia mostkowo--sutkowo-obojczykowego, na poziomie szczytu jabłka Adama, na przednim brzegu tętnicy szyjnej wspólnej. Tzw. punkt śpiewaków. Wskazania do nakłuwań: zapalenie krtani, zapalenie gardła i migdałków podniebiennych, dychawica oskrzelowa i afazja (niemożność wyrażania pojęć słowami).

8. Kufang (Żołądek 14), punkt umiejscowiony na przedniej po­wierzchni klatki piersiowej, w pierwszej przestrzeni międzyże­browej, w linii środkowo-obojczykowej.

Wskazania do nakłuwań: ból w klatce piersiowej, nerwoból międzyżebrowy, kaszel i nerwica reaktywna.

9. Liangmen (Żołądek 21), punkt umiejscowiony w nadbrzuszu w odległości 2 cunów od meridianu Głównego Regulatora Przed­niego i 4 cuny powyżej pępka.

Wskazania do nakłuwań: bóle żołądka, kolka żołądkowa, kolka jelitowa, nudności i wymioty, brak łaknienia, zaburzenia dyspeptyczne, wodobrzusze.

10. Tianshu (Żołądek 25), punkt umiejscowiony na przedniej po­wierzchni brzucha w odległości 2 cunów od pępka i na poziomie pępka.

Wskazania do nakłuwań: biegunka, zaparcia, wzdęcia jelit, wodobrzusze, wymioty oraz ostry i przewlekły nieżyt żołądka.

11. Guilai (Żołądek 29), punkt umiejscowiony na podbrzuszu w odległości 4 cunów poniżej pępka i 2 cuny w bok od meridianu Głównego Regulatora Przedniego.

Wskazania do nakłuwań: brak miesiączki, kolka jelitowa, zapale-nie najądrza lub jajników.

12. Qichong (Żołądek 30), punkt umiejscowiony w dolnej części podbrzusza, na górnym brzegu kości łonowej, w odległości 2 cunów od meridianu Głównego Regulatora Przedniego.

Wskazania do nakłuwań: wzdęcia brzucha, zaparcia, zmiany zapalne jajników, impotencja, dyspepsja.

13. Lianquiu (Żołądek 34), punkt umiejscowiony na dolnej części uda, na bocznej powierzchni, w odległości 2 cunów ponad kątem górno-bocznym rzepki.

Wskazania do nakłuwań: ból i obrzęk kolana, bóle żołądka, dyspepsja i niedowład mięśni kończyny dolnej.

14. Dubi (Żołądek 35), punkt umiejscowiony w zagłębieniu poniżej dolnego brzegu rzepki i na bocznym brzegu więzadła rzepki. Wskazania do nakłuwań: ból kolana, ostry stan zapalny stawu kolanowego.

15. Zusanli (Żołądek 36), punkt umiejscowiony w górnej części podudzia, 3 cuny poniżej dolnego brzegu rzepki i punktu Dubi oraz 3/4 cuna na zewnątrz od grzebienia kości piszczelowej. Punkt ten bywa nazywany punktem trzech wiosek, pogody ducha, a także wielkim lekarzem.

Wskazania do nakłuwań: bóle żołądka, wymioty, dyspepsja, czkawka, nieżyt żołądka, choroba wrzodowa żołądka i dwunastni­cy, choroby przewodu pokarmowego, ból głowy, nerwice, nad­ciśnienie tętnicze, bezsenność, zawroty głowy, padaczka, zabu­rzenia ruchowe i czuciowe kończyn dolnych. Jest to punkt ogólnie wzmacniający, tonizujący i regenerujący.

16. Shangjuxu (Żołądek 37), punkt umiejscowiony w górnym odcin­ku podudzia, w odległości 3 cunów ku dołowi od punktu Zusanli i 3/4 cuna w bok od grzebienia kości piszczelowej. Wskazania do nakłuwań: bóle brzucha, wzdęcia jelit, biegunka ostra i przewlekła, dyspepsja, choroby żołądka i jelit.

17. Xiajuxu (Żołądek 39), punkt umiejscowiony w połowie podudzia w odległości 6 cunów ku dołowi od punktu Zusanli i % cuna bocznie od grzebienia kości piszczelowej. Wskazania do nakłuwań: ból w podbrzuszu, nieżyt żołądka i jelit, zaparcia, wzdęcia, zaburzenia ruchowe i czuciowe kończyn dolnych i wypadanie włosów.

18. Fenglong (Żołądek 40), punkt umiejscowiony w połowie wyso­kości podudzia w odległości 5 cunów ku dołowi od punktu Zusanli i 1 1/2 cuna na zewnątrz od grzebienia kości piszczelowej. Wskazania do nakłuwań:...