Sygmatyzm - rozpoznanie i terapia.pdf - LOGOPEDIA- MATERIAŁY różne - Agniecha.89

Strona główna > Wady wymowy > Rozpoznanie i korekcja

Sygmatyzm - nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych (głoski te s Ģ realizowane ze

znacznym zbli Ň eniem górnych i dolnych z ħ bów) wszystkich trzech szeregów:

cisz Ģ cego ,

tj. Ļ , Ņ , ę ,

d Ņ ;

sycz Ģ cego ,

tj. s,

dz;

III - szumi Ģ cego , tj. sz, Ň , cz, d Ň .

Wyró Ň nia si ħ wiele rodzajów sygmatyzmu wła Ļ ciwego (zob. klasyfikacja dyslalii). Z punktu

widzenia przebiegu korekty logopedycznej wa Ň ne jest zró Ň nicowanie mi ħ dzy sygmatyzmem

mi ħ dzyz ħ bowym, a sygmatyzmem bocznym. Istotne jest te Ň to, czy dziecko deformuje tylko

jeden lub dwa, czy wszystkie trzy szeregi głosek dentalizowanych, a tak Ň e,

czy nieprawidłowo wymawia jedn Ģ , czy mo Ň e wszystkie głoski danego szeregu.

Bywa tak, Ň e dziecko 6-letnie, którego rozwój artykulacji powinien by ę ju Ň zako ı czony,

wymawia głoski III szeregu w izolacji i ró Ň nicuje je słuchowo z innymi dentalizowanymi,

natomiast nie realizuje ich w mowie spontanicznej. Wszystkie inne głoski wymawia

prawidłowo. Jest to zwi Ģ zane z indywidualnym tempem i rytmem rozwoju. Zjawisko

to nazywa si ħ nie utrwalon Ģ wymow Ģ szumi Ģ cych. W takich sytuacjach zaleca si ħ jedynie

prowadzenie codziennych systematycznych ę wicze ı utrwalaj Ģ cych.

U dzieci 6-7-letnich cz ħ sto obserwuje si ħ nie zako ı czony rozwój artykulacji, co si ħ przejawia

zamian Ģ trudniejszych głosek dentalizowanych (zazwyczaj III szeregu) na ich łatwiejsze

odpowiedniki b Ģ d Ņ brakiem ich realizacji. Oczywi Ļ cie jest to ju Ň zjawisko patologiczne.

W takich przypadkach sposoby post ħ powania terapeutycznego s Ģ analogiczne jak przy

sygmatyzmie wła Ļ ciwym. Nie jest bowiem wa Ň ne, czy dziecko zamienia, czy opuszcza,

czy deformuje głosk ħ , gdy Ň jedna z naczelnych zasad terapii artykulacyjnej głosi, Ň e nigdy nie

poprawia si ħ głoski Ņ le realizowanej, tylko zawsze tworzy si ħ now Ģ głosk ħ .

Jeszcze innym przypadkiem jest zespół objawowy potocznie okre Ļ lany jako zespół trzeciego

migdałka, który prowadzi do okre Ļ lonych zaburze ı artykulacji, najcz ħĻ ciej do sygmatyzmu.

Jest on zwi Ģ zany z przerostem migdałka gardłowego lub te Ň z jednoczesnym przerostem

migdałków podniebiennych, czemu z reguły towarzysz Ģ cz ħ ste infekcje górnych dróg

oddechowych. Zespół ten charakteryzuje si ħ :

• wyst ħ powaniem tzw. infantylnego połykania,

• niewykształceniem si ħ pionizacji j ħ zyka,

• nieprawidłowym zgryzem (cz ħ sto zgryzem otwartym),

• zaburzeniami toru oddechowego (dziecko oddycha przez usta),

•

W takich przypadkach terapia logopedyczna musi by ę poprzedzona interwencj Ģ laryngologa

(leczenie lub wyci ħ cie migdałka gardłowego). W terapii logopedycznej oprócz ę wicze ı

sprawno Ļ ci j ħ zyka i ę wicze ı oddechowych nale Ň y te Ň uwzgl ħ dni ę kształtowanie umiej ħ tno Ļ ci

prawidłowego połykania.

W sytuacjach, kiedy sygmatyzmowi towarzyszy wada zgryzu, sukces terapii logopedycznej

zale Ň y od leczenia ortodontycznego, czyli od poprawy zgryzu (np. raczej niemo Ň liwe jest

okresowymi zaburzeniami słuchu, utrudniaj Ģ cymi słyszenie i ró Ň nicowanie głosek

dentalizowanych.

zlikwidowanie sygmatyzmu mi ħ dzyz ħ bowego przy zgryzie otwartym). Wymiana uz ħ bienia

u dzieci 6-7-letnich nie jest przeciwwskazaniem pracy nad wywoływaniem głosek

I i III szeregu, natomiast jest istotn Ģ przeszkod Ģ w pracy nad głoskami z ħ bowymi (II szeregu).

Cz ħ sto u dzieci 6-7-letnich z zaburzeniami pionizacji j ħ zyka parasygmatyzmowi towarzyszy

równie Ň pararotacyzm b Ģ d Ņ lambdacyzm (głoska „l” mo Ň e by ę wymawiana jako „j”

lub deformowana i wymawiana bardziej przy udziale poziomego ruchu j ħ zyka ni Ň

pionowego). Wówczas terapi ħ nale Ň y rozpocz Ģę od intensywnych ę wicze ı w pionizowaniu

j ħ zyka, a nast ħ pnie przej Ļę do wywołania i utrwalenia „l”, pó Ņ niej sz, Ň , cz, d Ň , za Ļ na ko ı cu r.

Prawie we wszystkich przypadkach sygmatyzmu wskazane jest przeprowadzenie badania

słuchu.

Wywoływanie głosek I szeregu ( Ļ , Ņ , ę , d Ņ )

Głoski te pojawiaj Ģ si ħ jako pierwsze ze wszystkich dentalizowanych w mowie dziecka.

Cechuje je najmniejsza liczba zniekształce ı . Cz ħ sto s Ģ one zamieniane na ich twarde

odpowiedniki: s, z, c, dz oraz s Ģ wymawiane bocznie, mi ħ dzyz ħ bowo, albo jako d Ņ wi ħ ki

po Ļ rednie mi ħ dzy twardymi a mi ħ kkimi.

Ę wiczenia wst ħ pne

Najwa Ň niejszym ę wiczeniem przygotowuj Ģ cym do wywołania tego szeregu jest kształtowanie

umiej ħ tno Ļ ci gło Ļ nego ssania cukierka, z tym Ň e nale Ň y pilnowa ę , by Ļ rodek grzbietu j ħ zyka

ę wicz Ģ cego dziecka całkowicie przylegał do podniebienia twardego.

Etap wywołania głoski

I sposób

Po wykształceniu umiej ħ tno Ļ ci wznoszenia Ļ rodka grzbietu j ħ zyka do podniebienia twardego

prosi si ħ dziecko o szybkie powtarzanie ti-ti-ti-ti... (w razie trudno Ļ ci poleca si ħ mu zbli Ň y ę

czubek j ħ zyka do dolnych z ħ bów), z jednoczesnym lekkim przesuni ħ ciem czubka j ħ zyka

w kierunku wałka dzi Ģ słowego, a Ň do uzyskania głoski ę .

Pozostałe głoski uzyskuje si ħ nast ħ puj Ģ co:

• przedłu Ň enie głoski ę pozwala na uzyskanie Ļ ,

• wymawianie gło Ļ ne głoski Ļ doprowadza do artykulacji Ņ ,

• wymawianie ę z jednoczesnym uruchomieniem wi Ģ zadeł głosowych pozwala na

uzyskanie głoski d Ņ .

II sposób

Prosi si ħ dziecko, by w trakcie wymawiania szeptem przedłu Ň onego chi powoli zamykało usta

a Ň do uzyskania Ļ .

Wywoływanie głosek II szeregu (s, z, c, dz)

Najcz ħĻ ciej spotyka si ħ mi ħ dzyz ħ bow Ģ i boczn Ģ realizacj ħ głosek s, z, c, dz. Natomiast

w przypadku parasygmatyzmu najpowszechniejsza jest zamiana tych głosek na: Ļ , Ņ , ę , d Ņ

lub sz, Ň , cz, d Ň , albo na d Ņ wi ħ ki po Ļ rednie pomi ħ dzy twardymi a mi ħ kkimi (si - jak sinus).

Je Ň eli d Ņ wi ħ ki z I i III szeregu, którymi dziecko zast ħ puje głoski z szeregu II, s Ģ przez nie

realizowane prawidłowo, to czasami wystarczy poleci ę dziecku, by w trakcie wymawiania

tych głosek przycisn ħ ło czubek j ħ zyka do wewn ħ trznej powierzchni dolnych siekaczy.

Ę wiczenia wst ħ pne

Do Ļę cz ħ sto przyczyn Ģ nieprawidłowej realizacji głosek s, z, c, dz jest niezdolno Ļę do

wytwarzania rowka w linii Ļ rodkowej j ħ zyka, co powoduje, Ň e powietrze wydostaje si ħ z jamy

ustnej szerokim strumieniem. W takich sytuacjach ę wiczenia wst ħ pne nale Ň y rozpocz Ģę od

wytworzenia rowka na j ħ zyku, co mo Ň na uzyska ę poprzez ę wiczenia dmuchania przez rurk ħ

i do rurki, nauk ħ gwizdania, b Ģ d Ņ ę wiczenie dmuchania z wykorzystaniem odpowiedniej

sondy logopedycznej. Podobnie post ħ puje si ħ przy sygmatyzmie bocznym, z t Ģ ró Ň nic Ģ ,

Ň e główny nacisk kładzie si ħ na wła Ļ ciwy kierunek strumienia powietrza (tj. w linii Ļ rodkowej

j ħ zyka, a nie w kierunku bocznych z ħ bów), poprzez wykonywanie ę wicze ı dmuchania na

wprost.

Etap wywołania głoski

I sposób

Po wykształceniu umiej ħ tno Ļ ci symetrycznego układania j ħ zyka i prawidłowego kierowania

strumienia powietrza, głosk ħ s mo Ň na wywoła ę w nast ħ puj Ģ cy sposób (Antos, Demel,

Styczek):

• poleca si ħ dziecku, aby czubek j ħ zyka wło Ň yło mi ħ dzy z ħ by,

• nast ħ pnie prosi si ħ je, Ň eby dmuchało przeci Ģ gle w linii Ļ rodkowej (np. na wskazuj Ģ cy

palec ustawiony przed ustami),

• instruuje si ħ dziecko, by w czasie dmuchania zbli Ň yło z ħ by do siebie, rozci Ģ gn ħ ło usta

w u Ļ miechu i stopniowo wycofywało j ħ zyk za z ħ by (logopeda mo Ň e pomóc dziecku

cofn Ģę j ħ zyk za pomoc Ģ sondy lub szpatułki).

II sposób

Wykorzystuje si ħ tu fakt, Ň e głoska t wymawiana mocno, przeci Ģ gle i z dentalizacj Ģ mo Ň e

przekształci ę si ħ w głosk ħ c. Poleca si ħ dziecku, by oparło czubek j ħ zyka o wewn ħ trzn Ģ

powierzchni ħ dolnych siekaczy, a z ħ by zbli Ň yło do siebie. Nast ħ pnie prosi si ħ je, by

wymawiało długie t, z jednoczesnym rozci Ģ gni ħ ciem k Ģ cików warg lub wyszczerzeniem

z ħ bów. Pozostałe głoski tego szeregu wywołuje si ħ nast ħ puj Ģ co:

gło Ļ ne wymawianie s pozwala uzyska ę z. Głosk ħ z mo Ň na uzyska ę te Ň poprzez

przedłu Ň anie głoski dz.

Etap ten mo Ň na równie Ň rozpoczyna ę od wywołania głoski dz, post ħ puj Ģ c analogicznie jak

przy wywoływaniu głoski c, przy czym głosk Ģ wyj Ļ ciow Ģ jest d. Po uzyskaniu głoski dz

przechodzi si ħ do wywołania kolejnych głosek z tego szeregu w nast ħ puj Ģ cy sposób:

• przedłu Ň anie głoski c pozwala uzyska ę s,

• gło Ļ ne wymawianie c pozwala uzyska ę dz,

•

• przedłu Ň one dz pozwala uzyska ę z,

• ciche wymawianie z w efekcie daje s,

• ciche wymawianie dz daje w efekcie c,

•

Wywoływanie głosek III szeregu (sz, Ň , cz, d Ň )

W praktyce głoski sz, Ň , cz, d Ň najcz ħĻ ciej s Ģ zamieniane na ich łatwiejsze odpowiedniki

z pozostałych dwóch szeregów, realizowane prawidłowo b Ģ d Ņ deformowane (np. sz jest

zast ħ powane przez s przednioj ħ zykowo-z ħ bowe, ewentualnie prze s realizowane

mi ħ dzyz ħ bowo b Ģ d Ņ bocznie; mo Ň e te Ň by ę zast ħ powane przez Ļ prawidłowo realizowane,

przez Ļ mi ħ dzyz ħ bowe lub boczne).

I sposób

Ę wiczenia wst ħ pne

Najcz ħ stsz Ģ przyczyn Ģ substytucji głosek III szeregu na głoski II szeregu jest niska sprawno Ļę

j ħ zyka. Dziecko ma du ŇĢ trudno Ļę w uniesieniu czubka j ħ zyka do wałka dzi Ģ słowego. Mo Ň e

to by ę zwi Ģ zane z mał Ģ elastyczno Ļ ci Ģ w ħ dzidełka podj ħ zykowego. Dlatego te Ň terapi ħ

rozpoczyna si ħ od ę wicze ı w uelastycznianiu w ħ dzidełka i pionizacji j ħ zyka (tj. od

oblizywania j ħ zykiem podniebienia, górnych z ħ bów i wargi, ostrzenia czubka j ħ zyka o górne

siekacze, masowania czubkiem j ħ zyka wałka dzi Ģ słowego, przy czym nale Ň y baczy ę , by

ę wiczenia te były wykonywane przez dziecko z du ŇĢ precyzj Ģ i przy szeroko otwartych

ustach).

Kolejnymi ę wiczeniami przygotowuj Ģ cymi do etapu wła Ļ ciwej pracy logopedycznej s Ģ :

• ę wiczenia w szybkim powtarzaniu głoski l-l-I-l..., przy szeroko otwartych ustach,

• ę wiczenia w szybkim powtarzaniu głosek: t-t-t-t..., d-d-d-d..., n-n-n-n..., z instrukcj Ģ ,

Ň e czubek j ħ zyka ma uderza ę o wałek dzi Ģ słowy (mo Ň na w tym celu wykorzysta ę

metod ħ uczulania miejsc artykulacji).

Istotne jest u Ļ wiadomienie dziecku ró Ň nicy w sposobie wymawiania tych głosek (t, d, n

z ħ bowe - t, d, n, dzi Ģ słowe).

Etap wywołania głoski

Po wykształceniu umiej ħ tno Ļ ci precyzyjnego wykonania powy Ň szych ę wicze ı przechodzi si ħ

do prób wywołania głoski. Zdarza si ħ , Ň e po zastosowaniu tych ę wicze ı wystarczy pokaza ę

dziecku prawidłowy układ artykulacyjny i poinformowa ę je o sposobie tworzenia głosek sz, Ň ,

cz, d Ň , by ono samo spontanicznie je wypowiedziało.

Wywołanie III szeregu głosek dentalizowanych rozpoczyna si ħ od głoski cz metod Ģ

fonetycznych przekształce ı , czyli z t dzi Ģ słowego. Dziecku poleca si ħ podnie Ļę czubek j ħ zyka

w okolice wałka dzi Ģ słowego, znacznie zbli Ň y ę z ħ by do siebie, zaokr Ģ gli ę usta (jak przy o)

i powiedzie ę t dzi Ģ słowe. Przy prawidłowym wykonaniu tych polece ı zawsze uzyskuje si ħ

głosk ħ cz.

przedłu Ň anie c doprowadzi do głoski s.

Pozostałe głoski szeregu wywołuje si ħ nast ħ puj Ģ co:

• przedłu Ň anie głoski cz pozwala uzyska ę sz,

• gło Ļ ne wymawianie sz pozwala uzyska ę Ň , a gło Ļ ne wymawianie cz pozwala uzyska ę

d Ň (wcze Ļ niej nale Ň y dziecku u Ļ wiadomi ę ró Ň nic ħ pomi ħ dzy głosk Ģ d Ņ wi ħ czn Ģ

i bezd Ņ wi ħ czn Ģ poprzez przyło Ň enie jego palców do krtani).

Najcz ħĻ ciej po uzyskaniu i wy ę wiczeniu jednej głoski z danego szeregu nie ma problemu

z uzyskaniem pozostałych trzech głosek (mog Ģ one pojawi ę si ħ samoistnie).

Mo Ň na te Ň ten etap rozpocz Ģę od wywołania głoski d Ň . Prosimy dziecko, aby w trakcie

wymawiania d dzi Ģ słowego wykonywało ustami nast ħ puj Ģ ce ruchy: rozci Ģ gania ust

w szerokim u Ļ miechu i Ļ ci Ģ ganie ich w tzw. ryjek, a Ň do momentu osi Ģ gni ħ cia głoski d Ň .

Pozostałe głoski wywołuje si ħ nast ħ puj Ģ co:

• przedłu Ň anie głoski d Ň pozwala uzyska ę Ň ,

• z kolei ciche wymawianie głoski Ň pozwala uzyska ę głosk ħ sz,

•

ciche wymawianie głoski d Ň pozwala uzyska ę cz, itd.

II sposób

Ę wiczenia wst ħ pne

Je Ň eli dziecko ma problemy z szerokim uło Ň eniem j ħ zyka na podniebieniu (np. nadmierne

napi ħ cie mi ħĻ niowe), wykonuje si ħ wst ħ pnie ę wiczenia:

• Ň ucia brzegów j ħ zyka wło Ň onych mi ħ dzy z ħ by trzonowe,

• unoszenia i opuszczania przedniej i Ļ rodkowej cz ħĻ ci j ħ zyka, podczas gdy jego brzegi

uj ħ te s Ģ mi ħ dzy z ħ by trzonowe (Rodak H., 1994),

• zakładania tzw. szerokiego j ħ zyka na górn Ģ warg ħ (j ħ zyk ma przykry ę czerwie ı

wargi),

•

si ħ gania tzw. szerokim j ħ zykiem do nosa i oblizywania płaszczyzny powy Ň ej górnej

wargi.

Etap wywołania głoski

Po wy ę wiczeniu umiej ħ tno Ļ ci szerokiego uło Ň enia j ħ zyka prosi si ħ dziecko o to, by w trakcie

dmuchania przesuwało tzw. szeroki j ħ zyk w gł Ģ b jamy ustnej, z jednoczesnym oblizywaniem:

wargi, potem z ħ bów a Ň do wałka dzi Ģ słowego (w tym miejscu powinna si ħ pojawi ę głoska sz,

gdy Ň jest to wła Ļ ciwe miejsce jej artykulacji).

Po uzyskaniu głoski sz pozostałe trzy głoski wywołuje si ħ metod Ģ pokazu prawidłowego

układu artykulacyjnego. Po wywołaniu głosek i ustabilizowaniu ich prawidłowej wymowy

w izolacji, prowadzi si ħ - zgodnie z podanymi wcze Ļ niej zasadami - ę wiczenia utrwalaj Ģ ce te

głoski w sylabach, wyrazach i zdaniach. Je Ň eli zachodzi taka potrzeba nale Ň y pracowa ę nad

grup Ģ spółgłoskow Ģ szcz, a nast ħ pnie przej Ļę do utrwalania ę wiczonych głosek w mowie

spontanicznej (tj. do automatyzacji prawidłowej wymowy). Ponadto zawsze nale Ň y pami ħ ta ę

o ę wiczeniach ró Ň nicowania słuchowego i kinestetycznego wypracowywanych głosek:

oddziela si ħ nagłosow Ģ grup ħ spółgłoskow Ģ od pozostałej cz ħĻ ci wyrazu, nast ħ pnie -

Sygmatyzm - rozpoznanie i terapia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: