OPRACOWANIE TEMATYCZNE

Tytuł              Podstawowe Informacje (1)

Temat              Polityka Strukturalna

Numer              001-STR

Data              grudzień ‘98

Opracował              Michał Olszewski

Co to jest polityka strukturalna

Polityka Strukturalna jest też nazywana polityką regionalną lub regionalną polityką strukturalną.

Jej celem jest zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej (UE). Poprzez pomoc słabiej rozwiniętym regionom i sektorom gospodarek państw członkowskich dąży się do zmniejszenia różnic w poziomie rozwoju i w poziomie życia w regionach UE. Polityka ta realizowana jest przez UE wspólnie z rządami „piętnastki”, które uczestniczą w jej finansowaniu.

W skład Unii wchodzą regiony dobrze rozwinięte, takie jak południowa Anglia, okolice Paryża, czy Holandia oraz te, których poziom rozwoju znacznie odbiega od „średniej europejskiej”. Są  nimi Grecja, Irlandia, Portugalia, Północna Finlandia i Południowe Włochy. Polityka Strukturalna ma pomóc władzom centralnym i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów gospodarczych.

Trochę historii

Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej z 1957 roku zasygnalizował jedynie w preambule konieczność zmniejszenia różnic między regionami dobrze i słabiej rozwiniętymi oraz wspieranie tych gałęzi gospodarki, które znajdują się w złej kondycji.

Polityka Strukturalna wykształciła się dopiero w latach osiemdziesiątych, choć pierwsze działania podejmowane były jeszcze w latach sześćdziesiątych. Wtedy to powstały Europejski Fundusz Socjalnego i Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej.

Kiedy w latach siedemdziesiątych pojawił się prawdziwy problem rozbieżności pomiędzy regionami (kryzys gospodarczy i przystąpienie do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej Wielkiej Brytanii i Irlandii) postanowiono stworzyć Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Jest to do dziś najważniejszy i największy z powołanych funduszy.

Na początku lat osiemdziesiątych Wspólnoty Europejskie dysponowały już wspomnianymi funduszami strukturalnymi, kredytami inwestycyjnymi (Europejski Bank Inwestycyjny) i inicjatywami wspólnotowymi. Aby każdy region i gałąź gospodarki rozwijały się równomiernie ze „średnią europejską”, w 1986 roku[1] postanowiono te instrumenty połączyć we wspólną Politykę Strukturalną.

Od tego czasu jej rola wzrosła jeszcze bardziej. Polityka została zreformowana i wzmocniona poprzez Traktat o Utworzeniu Unii Europejskiej, który podpisano w Maastricht z 1992 roku.

Wtedy wzrosła również rola regionów w programowaniu polityki strukturalnej. Na mocy tego traktatu utworzono Komitet Regionów, który jest reprezentacją władz regionalnych przy władzach "piętnastki".

Wydatki na tę działalność UE ciągle rosną: suma przyznanych funduszy na ten cel na lata 1994-1999 wynosi 170 mld ECU( dwa razy więcej niż na lata 1988-1993).

Do czasu przystąpienia do UE Polska nie może korzystać z funduszy strukturalnych.

Instrumenty polityki strukturalnej

Podstawowym instrumentem polityki strukturalnej są fundusze strukturalne[2] i Fundusz Spójności (Kohezji)[3]. Z ich budżetów kierowane jest wsparcie na programy krajowe - 90%, inicjatywy wspólnotowe – 9% oraz akcje innowacyjne – 1%.

Zasady polityki strukturalnej

Głównymi zasadami polityki strukturalnej są:

1.      Zasada koncentracji - wynika z niej, że środki płynące z Unii Europejskiej są przeznaczone dla  regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej; do tej grupy kwalifikują się regiony objęte pomocą w ramach celów polityki strukturalnej.

2.      Zasada partnerstwa – polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi; dzięki temu środki pomocowe kierowane są do obszarów, które potrzebują największego wsparcia.

3.      Zasada programowania – wynika z niej, że pomoc przeznaczona jest na program trwałego rozwiązywania problemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu.

4.      Zasada współfinansowania – oznacza, że dofinansowanie z UE ma uzupełniać fundusze z budżetu krajowego; nie powinny ich więc zastępować.

Jak pojmować regiony w Unii Europejskiej

Region traktowany jest jako element pośredni pomiędzy władzą centralną i lokalną kraju. Definicja terminu „region” jest inna w różnych krajach europejskich. Niektóre z nich mają charakter historyczno-kulturowy (Kraj Basków, Saksonia czy Piemont) a część jest z kolei wyodrębniona jest na podstawie innych kryteriów np. ekonomicznych (np. Kraj Saary)

Dlatego w UE stworzono jednolity system podziału terytorialnego dla celów statystycznych Unii - „Nomenklaturę jednostek terytorialnych do celów statystycznych” (The Nomenclature of Territorial Units for Statistic – NUTS). W ramach tego podziału wyróżnia się kolejno poziomy (od NUTS1 do NUTS5). Na poziom NUTS1 składa się kilka jednostek z poziomu NUTS2. Podobnie w tym ostatnim można wyodrębnić pewną liczbę jednostek z poziomu NUTS3.

Podział ten nie ingeruje w wewnętrzne rozwiązania terytorialne. Mimo to podział unijny często używany jest również w innych klasyfikacjach i zestawieniach.

W ramach NUTS wyróżniono 5 poziomów: