Anna Cegieła, Andrzej Markowski, Dialekty ludowe
Po czym można poznać poszczególne dialekty?
Dla grupy gwar wielkopolskich i związanych z nimi gwar Kujaw, południowego Pomorza i Warmii są charakterystyczne następujące cechy:
W dialekcie małopolskim można znaleźć wiele cech innych niż w wielkopolskim, pewne zaś są wspólne.
Dialekty ludowe Śląska można w przybliżeniu scharakteryzować następująco:
Dialekt mazowiecki odznacza się następującymi cechami:
Dialekt kaszubski różni się od pozostałych dialektów wieloma cechami swoistymi. Wymieńmy tu podstawowe właściwości gwar kaszubskich.
Należy tu zaznaczyć, że mieszkańcy wsi w rejonach zachodnich i północnych nie mówią żadną z wymienionych tu gwar ludowych, choć ich język niewątpliwie różni się od języka mieszkańców miast.
Wskutek procesów germanizacyjnych na terenach Dolnego Śląska, ziemi lubuskiej, Pomorza Zachodniego i północnych Mazur nie zachowały się dawne gwary ludowe. Polacy mieszkający na tych terenach, przeciwstawiając się germanizacji, uczyli się języka ojczystego w odmianie ogólnej, literackiej i pielęgnowali ten język. Po ostatniej wojnie na ziemiach Polski zachodniej i północnej osiedlili się ludzie pochodzący z ziem położonych za Bugiem, z centralnej Polski i reemigranci z państw zachodnich. Każda z tych grup ludności mówiła swoją gwarą, nie do końca zrozumiałą dla pozostałych. Powoli zaczęły zanikać te cechy wymowy, odmiany i składni, które najbardziej odbiegały od mowy sąsiadów, mogły ich najbardziej razić. Język drugiego pokolenia mieszkańców tych ziem jest właściwie bardzo blisko bliski potocznej polszczyźnie ogólnej. Czasem tylko ujawniają się poszczególne cechy kresowe w zakresie wymowy czy słownictwa albo po mowie młodego Pomorzanina można poznać, że jego rodzice pochodzą z Poznańskiego. Dla języka obszarów, o których mówimy, używa się czasem określenia "nowe dialekty mieszane".
Źródło: Anna Cegieła, Andrzej Markowski, Z polszczyzną za pan brat, Warszawa 1986, s. 80-84.
1
figielek