Samowychowanie w pedagogice personalistycznej.pdf

• Paradoksalnie można by powiedzieć, że najlepszy wychowawca to taki mistrz, który staje

się niepotrzebny.

Romuald Rybicki

Personalizm (od łac. persona – osoba) jest kierunkiem we współczesnej filozofii katolickiej,

opartym na założeniu, że najwyższą wartością świata stworzonego przez Boga jest osoba, pojęta

jako byt fizyczny, psychiczny i duchowy, obdarzony samoświadomością i wolą. Narodził się on we

Francji, w dwóch wersjach: Jacques’a Maritaina, silnie przesyconego teologią oraz Emmanuela

Mouniera, wersji bardziej filozoficznej i postępowej.

Filozofia personalistyczna była próbą chrześcijańskiej interpretacji humanizmu. Jej przedstawiciele

starali się przeciwstawić liberalizmowi europejskiemu, który stawiając człowieka w centrum

wszechświata, wyrządził ludzkości wiele krzywd. Teorie rozpowszechniane bowiem przez

postmodernistów spowodowały, że człowiek odarty został z tajemnicy i wyjątkowości, a jego

zachowanie i sposób wyrażania siebie był tylko wynikiem działania fatalistycznie pojmowanych

instynktów.

Kierunek ten był również dość nieprzychylnie nastawiony do wypaczenia chrześcijańskiego hasła

„memento mori”. Wywyższenie Boga z pominięciem Jego ludzkiej natury doprowadziło bowiem

do ukazania człowieka jako istoty zhańbionej i grzesznej. W rezultacie humanizm z ideą równości,

wolności i szacunku dla człowieka był swego rodzaju buntem przeciwko średniowiecznemu

twierdzeniu, że godność osoby można odczytać wyłącznie w perspektywie jego śmierci, czyli

bliskiego spotkania z Bogiem.

Pragnieniem personalizmu było zatem nowe ukazanie godności człowieka poprzez przywrócenie

mu autentycznej więzi z Bogiem. Było to swego rodzaju „ochrzczenie” humanizmu. Wyrażając

dezaprobatę wobec kultury, która zafascynowana jest techniką i narzędziami, personaliści nie tylko

chcieli ukazać potrzebę duchowości w życiu człowieka, ale również uzmysłowić, że człowiek jest

istotą rozumną, autonomiczną i piękną.

Zdaniem Wojciecha Chudego główne cechy personalizmu to podkreślenie faktu, że osoba ludzka

jest najdoskonalszym bytem stworzonym, który żyje w świecie nie tylko przedmiotów, ale przede

wszystkim wartości. Według lubelskiego filozofa personalizm przedstawia osobę jako byt otwarty

na wspólnotę oraz byt aktywny, który poprzez czyn i rozwijanie tkwiącego w nim potencjału

realizuje swoje człowieczeństwo.

Filozofia ta jest filozofią nawołującą do aktywności. Zauważa bowiem, że osoba ujawnia się

poprzez czyn. W czynie dostrzec można najważniejsze cechy człowieka – rozumność, wolność,

odpowiedzialność. Z drugiej strony zaznacza, że godność przysługuje każdemu człowiekowi, nie

tyle z racji jego czynów, ile z samego faktu bycia osobą.

Personalizm mocno akcentuje pojęcie wolności, które nierozerwalnie łączy z odpowiedzialnością.

Człowiek jest wolny, to znaczy ma możliwość wyboru określonych wartości, które mają wpływ na

jego życie. Jednak wolność rozumiana jako dowolność jest tylko pierwszym jej etapem. Drugim,

doskonalszym, jest uzmysłowienie sobie faktu, że wolność jest również wezwaniem do czynów nie

zagrażających egzystencji człowieka w bliższej lub dalszej perspektywie.

W ten sposób, poprzez uwydatnienie znaczenia wolności, personalizm sugeruje, że

odpowiedzialność jest wartością odpowiadającą naturze człowieka. Skoro bowiem osoba jest bytem

rozumnym, nie powinna realizować czynów, które mogą zagrażać jej szczęściu. Ten postulat

wynika z godności człowieka, który nie tłumiąc, ale ograniczając i uszlachetniając popędy, afirmuje

samego siebie.

Samowychowanie jest więc jednym z podstawowych zasad pedagogiki personalistycznej. Proces

wychowania jest bowiem procesem dwupodmiotowym, w którym spotykają się dwie niezależne,

wolne i rozumne osoby – nauczyciel i uczeń. Stosunek pedagoga do dziecka nie może więc polegać

na prostym przekazywaniu wiedzy i umiejętności, ponieważ prawdziwe wychowanie powinno

dążyć do tego, aby to samo dziecko chciało się doskonalić.

Sugerowanie dziecku, że powinno dążyć do rozwijania swojego potencjału, nie może się

oczywiście opierać na przymusie i bezrefleksyjnym stosowaniu nagród i kar. Logiczną metodą jest

tutaj przykład własnego życia oraz traktowanie dziecka nie jako przedmiotu, ale osoby, która siłą

rzeczy sama zainteresowana jest doskonaleniem siebie. Nauczyciel-personalista nie tylko

zobligowany jest do nauczania, ale także do ukazywania dziecku sensu jego życia poprzez

inspirowanie go do twórczości i aktywności.

Taki nauczyciel powinien mieć także świadomość, że nie może być niezbędny. Musi pamiętać, że

celem nauczania nie jest nieustanne przypomnienie dziecku o potrzebie nauki, ale takie

zorganizowanie wychowania ucznia, żeby sam o tym wiedział i czynił to z satysfakcjonującym go

zaangażowaniem.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: