Filozofia - pytania.doc

1. Filozofowie Jońscy

Poszukiwanie arche – zasady („to, z czego”, „dzięki czemu”); hylozoizm – ożywiona materia

Tales – woda jako arche

Anaksymander – apeiron, wyłanianie się przeciwieństw

Anaksymenes – powietrze

2.Pitagorejczycy,

Wpływy orfizmu, LICZBA – harmonia – kosmos

Pitagorejska nauka o duszy, dusza jako więzienie ciała, metempsychoza

3. Heraklit z Efezu

Podstawowa własność natury – zmienność, Logos – rozum jako prawo natury, ogień jako arche.

4. Eleaci (Parmenides, Zenon z Elei)

Byt jest, niebytu nie ma. Konsekwencje zasady tożsamości. Argumenty dotyczące ruchu i zmiany.

5. Pluraliści

Mnogość bytów i osobne zasady ruchu – koniec monizmu i hylozoizmu.

Empedokles – zasada poznania oparta na podobieństwie, 4 elementy – żywioły i 2 siły – miłości i nienawiści;

Anaksagoras: Kategoria nous – rozumu, jako siły zewnętrznej wobec świata;

Atomiści – Demokryt, świat złożony z atomów i próżni, ilościowe cechy atomów, subiektywistyczna teoria postrzegania.

6. Sofiści

Pojęcie cnoty – arete, Protagoras: „Człowiek jest miarą wszechrzeczy”, relatywizm poznawczy i etyczny.

7. Sokrates

Cnota jako wiedza i jako najwyższe dobro, intelektualizm etyczny, metody filozofii: elenktyczna i maieutyczna, tworzenie definicji pojęć etycznych, INDUKCJA, obiektywizm - wbrew relatywizmowi sofistów.

8. Platon

Poszukiwanie tego, co odpowiada pojęciom – stałego przedmiotu poznania, synteza obrazów świata: Heraklita i Eleatów, wpływ Pitagorasa i Sokratesa;

ONTOLOGIA: świat rzeczy i świat idei, natura idei;

EPISTEMOLOGIA: pojęcie anamnezy, poznanie zmysłowe, poznanie umysłowe: dyskursywne i intuicyjne; koncepcja duszy, kosmologia Platona: demiurg, idee, materia; idealizm i spirytualizm, dualizm.

9. Arystoteles

Teoria i pojęcie substancji, substancja jako: materia i forma; istota i przypadłości; akt i potencja; znaczenie 10 kategorii, koncepcja natury: celowość i przyczynowość, 4 przyczyny (materialna, formalna, sprawcza i celowa); Bóg jako nieruchomy poruszyciel – Nous, koncepcja duszy (dusza roślinna, zwierzęca i myśląca), pojęcie eudajmonii, empiryzm genetyczny w epistemologii.

10. Szkoły hellenistyczne: stoicy, epikurejczycy, sceptycy

(ontologia stoików, apokatastaza, pojęcie przyjemności u Epikurejczyków, argumenty przeciwko poznaniu – brak kryterium prawdy, złudzenia zmysłów i bezradność rozumu, relatywizm poznawczy i etyczny, wynikająca stąd postawa człowieka: powstrzymywanie się od sądu i obojętność, afazja, ataraksja i apatia.)

11. Św. Augustyn, dusza jako jedyny przedmiot poznania, iluminizm, fenomenalizm i woluntaryzm.

12.  Św. Tomasz z Akwinu, oddzielenie dziedziny wiedzy od dziedziny wiary, kategoria istoty i istnienia, (kosmologiczne) dowody na istnienie Boga, stanowisko realizmu umiarkowanego w sporze o uniwersalia, intelektualizm – pierwszeństwo intelektu (a nie woli) w poznaniu i działaniu

- *13. F. Bacon

Teoria indukcji, eksperyment, teoria idoli (złudzenia plemienne, jaskini, rynkowe, teatru).

14. R. Descartes  (Kartezjusz)

Metoda, poszukiwanie wiedzy jasnej i wyraźnej, sceptycyzm metodyczny, znaczenie cogito, ergo sum; wyniki: istnienie Boga i ciał; dualizm Boga i stworzenia, substancji myślącej i rozciągłej – myśli i materii; idee wrodzone, nabyte i skonstruowane, natywizm, mechanistyczne pojmowanie materii.

15. *B. Pascal – „porządek rozumu i porządek serca”, bezradność rozumu, zakład Pascala, sytuacja człowieka jako „trzciny myślącej”.

16. G. W. Leibniz

Pluralizm metafizyczny – (nieskończenie wiele substancji – monad, charakterystyka monady); zasady logiczne: prawdy pierwotne i pochodne, pojęcie racji dostatecznej związane z prawdami faktycznymi, wnioski metafizyczne, pojęcie harmonii przedustawnej, idea „świata najlepszego z możliwych”

17. J. Locke

Empiryczne pochodzenie wiedzy, rola epistemologii - namysł nad poznaniem, stanowisko w sprawie idei wrodzonych, umysł jako niezapisana tablica (tabula rasa), własności pierwotne i wtórne, krytyka pojęcia substancji.

- D. Hume

Przedmiot poznania: wrażenia i pochodzące z wrażeń idee;  Prawa kojarzenia idei: 1. podobieństwo, 2. styczność czasowa i przestrzenna, 3. związek przyczynowy;

Refleksja nad pojęciem doświadczenia: co zawiera doświadczenie poza stwierdzeniem faktów? – Krytyka pojęć: przyczynowości, siły, substancji. Destrukcyjne wyniki krytyki, obraz świata i umysłu po krytyce Hume’a, pytanie o tożsamość.

18. *J. J. Rousseau

Antagonizm moralności i cywilizacji, afirmacja natury i „uczucia”, odnowienie stanowiska moralistycznego

20. I. Kant

Badania transcendentalne – pytanie o przedstawienia, które przekraczają  (transcendere – przekraczać) granice podmiotu: jak na podstawie przedstawień możemy wiedzieć cokolwiek o rzeczach? Podziały sądów: sądy zależne od doświadczenia  (empiryczne - a posteriori) i sądy niezależne od doświadczenia – a priori – konieczne i powszechne; sądy analityczne i syntetyczne. Pytanie o sądy syntetyczne a priori; ( jak jest możliwa matematyka? Jak jest możliwe czyste przyrodoznawstwo?); Rozum i zmysły jako „dwa pnie poznania” – synteza racjonalizmu i empiryzmu – kryterium pewności poznania – wzajemna kontrola władz umysłu; podział krytyki poznania: estetyka, analityka, dialektyka transcendentalna, teoria poznania: formy zmysłowości (przestrzeń i czas jako wyobrażenia a priori), formy rozsądku – kategorie, rola form rozsądku, wyniki: podmiot jako warunek przedmiotu, pojęcia jako warunek doświadczenia; aprioryczne zasady rozsądku, np. zasada trwałości substancji, zasada przyczynowości – jako warunek poznania; „Przewrót kopernikański” – podmiot jako warunek przedmiotu, przedmiotem filozofii są nie rzeczy, lecz ich poznanie – „krytycyzm”; etyka (imperatyw kategoryczny).

21. * G. W. F. Hegel

“Idealizm ewolucyjny” – rzeczy jako wytwory myśli; całość bytu, dialektyka Hegla

22.  * A. Schopenhauer

Fenomenalizm – “świat jest moim wyobrażeniem”, uproszczenie Kanta: “umysł nie kopiuje rzeczy, lecz zabarwia je własną naturą”  - przyczynowość, czas i przestrzeń jako aprioryczne formy umysłu; „zjawiska” są przedmiotem poznania, „maja”,  „my” jesteśmy rzeczami „samymi w sobie” – jako wola, wola jako osnowa przyrody, świat jako „wola i wyobrażenie” – irracjonalna natura świata: pesymizm.

23. * Marksizm

24. Pragmatyzm

25. * H. Bergson

26. * Fenomenologia (Husserl, Ingarden)

Redukcja fenomenologiczna, epoche, metody fenomenologiczne, natura strumienia świadomości, egologia.

27. * Filozofia analityczna

28. Egzystencjalizm             

„Egzystencja poprzedza esencję”, „troska, trwoga, śmierć”, „byt ludzki i pozaludzki”, kruchość etc.

29. * Hermeneutyka  (H. G. Gadamer)

Kategoria „przedsądów”, koło hermeneutyczne, pytanie o warunki poznania i o prawdę, interpretacja doświadczenia

30. * Neopragmatyzm (R. Rorty)

31. „Ponowoczesność”  (antyreprezentacjonizm, antykartezjanizm, subiektywizm, antydemarkacjonizm etc.).